Świętom Wielkanocnym towarzyszy wiele niezwykle ciekawych zwyczajów. Ich nieodłączną częścią są takie atrybuty jak: przypominające o rodowodzie świąt palmy, kolorowe pisanki i kraszanki. Tradycyjną ceremonią jest święcenie pokarmów i płodów ziemi. Wielkanoc w czasach rozbiorów Polski była postrzegana, jako święto patriotyczne. Stąd brała się niechęć zaborcy do niego przejawiająca się różnie w poszczególnych zaborach.
Bogata oprawa Świąt Wielkanocnych to tylko ich zewnętrzny obraz. Najważniejsze jest przesłanie religijne. Wielkanoc poprzedza Wielki Post, który dla praktykujących katolików jest niezwykle ważnym okresem przygotowań i rodzajem cielesnego i duchowego oczyszczenia. Nieodłączną częścią Wielkanocy w obrządku rzymskim jest Triduum Paschalne. W jego skład wchodzą: Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota, Wigilia paschalna oraz Niedziela Wielkanocna.
Wielkanoc to dla chrześcijan radosne wydarzenie. Jest to święto niezwykle barwne i malownicze, czego potwierdzeniem jest wiele przykładów w twórczości znanych i uznanych artystów. Są to zarówno obrazy, rzeźby, kompozycje muzyczne. Inspiracje Wielkanocą znajdujemy także w literaturze, w filmach, w widowiskach teatralnych, pieśni religijnych.
Święta Wielkanocne są przypomnieniem Zmartwychwstania Pańskiego. Znaczenie poszczególnych elementów jest osadzone w tradycji żydowskiej, ale też zawiera odniesienia do przesilenia astronomicznego, odejścia zimy i nadejścia wiosny. Wiele z polskich zwyczajów wielkanocnych wywodzi się z dawnych wierzeń pogańskich. Chrześcijaństwo włączyło je do swojego obrządku. Należą do nich dawne symbole pogańskie związane z płodnością, takie jak jajka będące zapowiedzią nowego życia, młody owies, bazie, gałązki wierzbowe etc. Na świątecznym stole pojawiają się też baranki boże, kurczaki, zajączki (dziś najczęściej wykonane z cukru, czekolady, marcepana).
Elementy dawnych wierzeń pogańskich przeniknęły do nowego obrządku. Są związane z Wielkanocą od wielu wieków i tworzą jej obraz również współcześnie. Wielkanoc w Polsce jest obchodzona od czasu przyjęcia chrztu przez księcia Polan Mieszka I w roku 966. Chrzest ten zapoczątkował tym samym chrystianizację ziem polskich. Jest to także symboliczny początek polskiego Kościoła katolickiego. Dziś jest to jedno z najważniejszych świąt w Polsce. Pod względem znaczenia kulturowego jest porównywane do Świąt Bożego Narodzenia.
Trudno sobie wyobrazić życie religijne i społeczne bez Wielkanocy. To tradycja wykraczająca poza sferę sacrum, która na silnie zakorzeniła się w polskiej obyczajowości. To czas spotkań rodzinnych, a nawet w miejscach pracy i różnych zbiorowościach, dla których ważna jest przynależność do określonej grupy kulturowej. Według sondażu z 2012 roku około 90% Polaków przestrzega wybranych zwyczajów wielkanocnych, a ponad 50% uczestniczy w wielkanocnych zwyczajach chrześcijańskich. To świadczy o znaczeniu Wielkanocy dla naszego społeczeństwa. Typowe potrawy wielkanocne to jajka, mięso – np. kiełbasa, zupy – np. żurek i barszcz oraz ciasta – np. bogato dekorowane mazurki i lukrowane babki.
Zachowało się wiele zwyczajów regionalnych związanych z Wielkanocą. Jednym z nich są Siwki – pochód przebierańców, Turki wielkanocne związane z czuwaniem przy Grobie Pańskim, Wykupek – stary mazurski zwyczaj kolędowania w którym grupy dzieci i młodzieży tzw. wykupnioków wykrzykiwały krótkie wierszyki (przeprosi lub wyrocki), za które otrzymywały wykupki. Były to najczęściej jaja malowane lub kawałki ciasta. Inną formą związaną z Wielkanocą był Śmiergust – polewanie wodą panien na wydaniu przez młodzieńców w lany poniedziałek, Siuda Baba – mężczyzna przebrany za usmoloną kobietę w podartym odzieniu zachowany jeszcze w podkrakowskich wsiach. W południowej Małopolsce praktykuje się Dziady śmigustne (lub śmiguśne, zwane także śmiguśniokami słomiakami) – zwyczaj w którym kawalerowie przywdziewają słomiane stroje i ruszają w nich w pochodzie. Zwyczajem, w którym widać silne związki z tradycją pogańską jest Rękawka – krakowskie święto nawiązujące do pogańskiego wiosennego święta zmarłych. Podczas nich rzuca się i toczy jaja, symbol nowego życia.
Jak widać, Wielkanoc obfituje w wiele różnorodnych związanych z przekazem religijnym obyczajów ,ale też z istniejącą od wieków tradycją ludową.
