Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Pałac w Natolinie – jak zmieniał się przez lata?

25-01-2023 21:17 | Autor: Piotr Celej
Pałac i Park w Natolinie to wyjątkowe miejsce. Zachowane są tutaj fragmenty dawnej Puszczy Mazowieckiej, ale i sam budynek stanowi bardzo ciekawy przykład architektury minionych wieków.

Początki zespołu pałacowo-parkowego w Natolinie sięgają XVII wieku i postaci Jana III Sobieskiego. Ówczesny król polski i wielki książę litewski Jan III Sobieski korzystał z tego obszaru leśnego jako terenu polowań na bażanty. Niewiele wiemy, jak mogła wyglądać bażantarnia uwielbiającego polowania Jana III Sobieskiego. W 1807 r. nazwa zespołu pałacowego został zmieniona na cześć córki jego właściciela, Natalii Potockiej. Tego dnia, wraz z narodzinami dziedziczki rodziny Potockich, narodził się Natolin.

Powstał, gdy umierała Rzeczypospolita

Pałac w Natolinie wybudowano w 1780 roku na zlecenie ówczesnego właściciela, księcia Augusta Czartoryskiego. Autorem projektu tej jest Szymon Bogumił Zug. Od początku miała ona pełnić funkcję letniej rezydencji, wybudowano ją w stylu neoklasycyzmu z zaokrągloną salą środkową, skierowaną na wschód. Kopuła budynku została ozdobiona malowidłami znanego włoskiego artysty Vincenza Brenny, zachowanymi do dzisiaj.

Na początku XIX wieku pałac przebudowano według projektu Piotra Aignera, wybitnego przedstawiciela polskiego neoklasycyzmu. Prace zostały wykonane na zlecenie dziadka Natalii Potockiej, hrabiego Stanisława Kostki-Potockiego. Był on generałem majorem artylerii koronnej w latach 1790–1792, posłem, członkiem Stronnictwa Patriotycznego na Sejmie Czteroletnim, propagatorem Konstytucji 3 Maja, działaczem oświatowym, a także prezesem Rady Stanu i Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego. Zmiany objęły również sam park, gdzie przy zachowaniu istniejącego drzewostanu wprowadzono nową koncepcję przestrzenną, zgodnie z panującą w tamtych czasach modą.

Prace adaptacyjne i remontowe wewnątrz pałacyku połączone zostały z przebudową jego elewacji od strony dziedzińca. Stanisław Kostka Potocki, parający się z wielkim znawstwem historią sztuki, archeologią i kolekcjonerstwem obiektów artystycznych oraz uprawiający amatorsko twórczość architektoniczną, sam dokonał gruntownych zmian w wyglądzie głównej sieni pałacowej i dość istotnych przeobrażeń w wyglądzie fasady.

Aleksander Potocki przebudowuje Park Natoliński

W latach 1821-1845 inicjatorem dalszych zmian w Natolinie był Aleksander Potocki. Powstały wtedy budowle i ozdoby parkowe stanowiące istotny do dziś dorobek artystyczny Natolina i uzupełnienie jego walorów kompozycyjnych. Na terenie górnego parku wystawiony został, inspirowany kamienną ławą w parku Bomarzo, pomnik z sarkofagiem córki Aleksandra Potockiego, Natalii Sanguszkowej i powiązany z nim kompozycyjnie most mauretański nad wąwozem, przez który biegła droga od tarasu pałacowego. W dalszym etapie urządzania parku natolińskiego, stanęła w jego północnej, dolnej części świątynia dorycka, nawiązująca do świątyni Posejdona w Paestum, zaś w południowej – ruina rzymskiego akweduktu z cegły i łamanego granitu, będąca swobodną transpozycją akweduktu Klaudiusza przy Via Appia Nuova w Rzymie. We wschodniej partii, na głównej osi założenia, wzniesiona została gotycko-mauretańska brama i gajówka. Architektem projektującym te budowle był Henryk Marconi, zaś autorem rzeźby Natalii, opartej na szkicu Antonio Canovy do posągu Dirce, jego uczeń Ludwik Kauffmann.

To właśnie wówczas zespół parkowo-pałacowy zyskał niemalże ostateczną formę. Podczas remontu pałacu założono też tzw. „pokoje etruskie”. Druga wojna światowa skończyła się częściowym rozgrabieniem pałacowych zabytków. Dalsze niszczenie pałacu powstrzymane zostało na początku lat 90. dzięki przekazaniu obiektu na cele edukacji europejskiej. Opiekująca się zabytkiem Fundacja Centrum Europejskie Natolin przeprowadziła prace konserwatorskie i adaptacyjne obiektów dawnego zespołu pałacowego, wykorzystując je m. in. na potrzeby natolińskiego kampusu Kolegium Europejskiego. Pałac pełni te funkcje do dzisiaj. Od jakiegoś czasu można zwiedzać par i pałac raz w tygodniu po bezpłatnym zarejestrowaniu się na stronie Natolin.edu.pl.

Fot. Bogusław Lasocki

Wróć