Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Polacy romantyczni i pozytywistyczni

08-02-2023 20:40 | Autor: Mirosław Miroński
Patrząc na rozwój kultury polskiej w ostatnich wiekach można dojść do wniosku, że jej największy rozwój przypada na okres, kiedy nie mieliśmy własnego państwa. Utraciliśmy je w wyniku intrygi sąsiadujących z nami mocarstw. Sąsiadujące z Polską imperia systematycznie podkopywały fundamenty polskiej demokracji m.in. korumpując wpływowych polityków, posłów na sejm i wywierały długotrwały destrukcyjny wpływ na polskie społeczeństwo. Zmowa trzech imperiów mająca na celu rozbiór państwa polskiego doprowadziła do upadku Rzeczypospolitej.

W świadomości Polaków pokutuje pogląd, jakoby to nadmierne swobody obywatelskie były przyczyną kolejnych rozbiorów, które ostatecznie doprowadziły do demontażu polskiej państwowości. Trzej najeźdźcy dokonali podziału łupów. Największym beneficjentem, jeśli chodzi o terytorium była Rosja. Zostawmy jednak analizę przyczyn, które do tego doprowadziły a skupmy się nad losem Polaków, którym przyszło żyć pod butem austriackim, pruskim i ruskim. Ich sytuacja różniła się dość znacznie w poszczególnych zaborach. O ironio, różnice te okazały się trwalsze niż same rozbiory. Po pierwszej wojnie światowej, w roku 1918 Polska odzyskała niepodległość i konieczne stało się połączenie obszarów porozbiorowych w jedną całość. Udało się tego dokonać pomimo różnic gospodarczych, kulturowych i społecznych.

Odzyskanie niepodległości po tylu latach zaborów zawdzięczamy nie tylko splotowi korzystnych dla nas koincydencji, ale przede wszystkim wybitnym polskim patriotom, bez których nie byłoby to możliwe. To ich działania pozwoliły na odbudowę zdewastowanego państwa i społeczeństwa.

Każdy z nas zna nazwiska, którym zawdzięczamy wolną ojczyznę. Każdy polak bez trudu może wymienić kilk polityków, mężów stanu takich jak: Józef Piłsudski, Władysław Grabski, Roman Dmowski, Ignacy Daszyński, Wincenty Witos, Wojciech Korfanty, Ignacy Jan Paderewski, Stanisław Wojciechowski, tytanów pozytywistycznej pracy „u podstaw”, którzy stworzyli podstawy rozwoju gospodarczego, ekonomicznego, militarnego odrodzonego państwa. Trudniej byłoby wymienić takie nazwiska jak:. Jędrzej Moraczewski, Eugeniusz Kwiatkowski - twórcza Centralnego Ośrodka Przemysłowego, Władysław Grabski - ekonomista, historyk, minister skarbu, dwukrotnie premier II Rzeczypospolitej, autor reformy walutowej, Stanisław Wojciechowski - działacz spółdzielczy i prezydent RP. Lista polityków, działaczy, specjalistów w swoich dziedzinach jest długa. Podobnie jest w przypadku ludzi kultury z tamtego okresu. Kojarzymy kilka postaci, wybitnych artystów, ludzi pióra, malarzy, kompozytorów, twórców teatru, przemawiających do społeczeństwa słowem, obrazem, tańcem etc. Wciąż niedoceniany jest ich udział i rola, jaką odegrali w walce o umysły Polaków w czasie zaborów. Choć po latach ich pomniki możemy oglądać niemal w każdym większym mieście, a nawet w mniejszych miejscowościach ich zaangażowanie w proces odzyskania Polski niepodległej nie przebija się w dostatecznym stopniu do świadomości szerszych kręgów naszego społeczeństwa. A jest on ogromny. Po rozbiorach i upadku Rzeczpospolitej to oni sprawili, że udało się zachować jedność narodową. Jako naród bez państwa nie zatraciliśmy wielowiekowego dziedzictwa kulturowego, języka, wspólnych wartości, z których jedną z najważniejszych była potrzeba wolności. To wolność i swobody demokratyczne były solą w oku agresorów dążących do wymazania Polski z map Europy.

Dlatego zasługują na pamięć i trwałe miejsce w historii. Twórcy nauki i kultury polskiej w okresie niewoli. Pisarze tacy jak: Bolesław Prus, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Henryk Sienkiewicz podejmowali tematy społeczne. Pokazywali los biedoty miejskiej i wiejskiej, wskazywali na potrzebę oświaty, emancypacji kobiet, wytykali nierówności klasowe. Jednocześnie przywoływali przykłady patriotyzmu. Literaccy bohaterowie tamtego okresu łączą w sobie przedsiębiorczość i przywiązanie do ojczyzny. Widać to m.in. w powieści Lalka Bolesława Prusa, której główny bohater Wokulski uosabia rzutkiego biznesmena i patrioty jednocześnie, a także w innej powieści tego samego autora pt. Placówka. Równie wielki pisarz Henryk Sienkiewicz stworzył składający się z trzech części cykl powieści „ku pokrzepieniu serc”. Trylogia nawiązuje do różnych wydarzeń z historii Polski od zmagań z Krzyżakami po wojnę z Kozakami, Szwedami i Turkami. Pokazywał Polskę w sytuacjach ciężkich po to, by uświadomić rodakom, że można wyjść nawet z najcięższej opresji.

Kultura polska w czasie zaborów odgrywała trudną do przecenienia rolę w umacnianiu świadomości narodowej Polaków. W każdej dziedzinie kultury i sztuki można znaleźć twórców, którzy przysłużyli się walce o niepodległość. Wielki malarz Jan Matejko sięgając po tematy historyczne przywoływał chwałę i potęgę Rzeczypospolitej. Jego wielkie dzieła ukazują sceny z przeszłości przypominając Polakom kim byli i kim są. Monumentalne obrazy takie jak: „Bitwa pod Grunwaldem”, „Hołd Pruski”, „Bitwa pod Racławicami” wprost odwołują się do uczuć, utrwalają poczucie tożsamości narodowej przez kolejne pokolenia do dziś. Jan Matejko odegrał wielką rolę w patriotycznym wychowaniu Polaków W czasach zaborów, jego twórczość weszła na trwałe do świadomości historycznej narodu polskiego.

Inni wielcy malarze Artur Grottger i Aleksander Gierymski pokazywali zarówno romantyzm powstania, jak też powstańczy trud i znój. styczniowego, którego 160. rocznicę właśnie obchodzimy byli - w dziełach pierwszego zachował się „romantyczny duch powstania”, drugi oddał codzienny trud powstańców.

Wróć