Pierwsze warszawskie rogatki, na Pradze i w Golędzinowie powstały po 1770, tuż po tym jak obszar ten został otoczony wałem ziemnym znanym jako okopy Lubomirskiego.
Budynki rogatek były z założenia lokalizowane przy wale, u wylotu najważniejszych dróg. Jako pierwsze w lewobrzeżnej Warszawie powstały na tych okopach rogatki Czerniakowskie przy ulicy Czerniakowskiej. Później wybudowano te Belwederskie przy ulicy Belwederskiej i Mokotowskie przy Placu Unii Lubelskiej. Z kilkunastu domków rogatkowych powstałych w latach 1816-25 do dziś pozostało tylko cztery: dwa przy pl. Unii Lubelskiej na Mokotowie oraz dwa przy ul. Grochowskiej na Pradze. Ciekawostką jest fakt, że rogatki pełniły także funkcję oznaczenia krańców Warszawy, a wyznaczone granice obowiązywały od czasów ich powstania aż do 1916 roku, kiedy poszerzono terytorium stolicy.
Rogatki kończyły Warszawę Wokulskiego
Plac Unii Lubelskiej 2. Tu przed wiekami kończyła się Warszawa. Rogatki wyznaczały ówczesną granicę miasta. Obecnie oddzielają tereny Śródmieścia od Mokotowa. Dwa późnoklasycystyczne budynki rogatek miejskich zbudowano wg. projektu Jakuba Kubickiego w latach 1816-1818. Były one częścią założeń okopów Lubomirskiego i pełniły funkcję punktów kontrolno-sanitarnych. W jednym pawilonie urzędował dozorca policji (będący przedstawicielem Urzędu Municypalnego), a w drugim poborca podatkowy, który przyjmował opłaty za wjazd do miasta. Zadaniem wałów Lubomirskiego i innych było zapobieganie szerzącym się w tym czasie epidemiom dżumy poprzez kontrolę i filtrowanie ruchu do i z miasta. Zostały rozmieszczone symetrycznie na planie lekko wygiętego prostokąta z dwukolumnowymi doryckimi wgłębnymi portykami. Wygięcie dłuższych elewacji pozwoliło na ich dostosowanie do kształtu okrągłego placu. W 1965 budynki zostały wpisane do rejestru zabytków.
Mokotowskie rogatki “kończyły” Warszawę Wokulskiego. Tak Bolesław Prus opisał je słowami powołanego przez siebie bohatera „Lalki”: “Jaki ja jestem zmęczony; już nawet ciężko mi pisać. Tak bym gdzieś pojechał… Moje Marzenie, Podróż Boże, dwadzieścia lat nie wyjrzałem za warszawskie rogatki!”
Obecnie muzeum i restauracja
Obecnie w jednym z budynków (zachodnim) mieści się restauracja „Rogatka”. W drugim powstało w 2016 roku muzeum Sue Ryder, opiekunki polskich cichociemnych, honorowej obywatelki Warszawy. Sue Ryder była wielką miłośniczką naszego kraju. W czasie II wojny światowej służyła w brytyjskiej agencji rządowej SOE, wspierającej ruch oporu na terenach okupowanych przez Niemcy. Wtedy poznała polskich cichociemnych, u których podziwiała wielką odwagę i miłość ojczyzny. Po wojnie, kiedy założyła już swoją fundację, zaczęła przyjeżdżać do Polski, niosąc pomoc humanitarną i charytatywną: przywoziła transporty darów, budowała domy opieki, organizowała wyjazdy wypoczynkowe dla byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Założyła międzynarodową fundację w hołdzie ofiarom II wojny światowej. Nie licząc aktywności podczas wojny, Sue Ryder pomogła co najmniej 500 tysiącom osób, ponad 50 narodowości. Muzeum czynne jest w sezonie turystycznym od pn. - śr. w godz: 10:00 - 18:00 - wstęp bezpłatny.
