Historia Żydów na ziemiach polskich rozpoczęła się około 1000 lat temu. To dość długo, żeby zaznaczyć swą obecność zwłaszcza w kulturze. Przez wieki Żydzi koegzystowali z innymi narodami, zamieszkującymi dawną Polskę. Pierwszymi Żydami, którzy pojawili się na naszych terenach, byli kupcy poszukujący tu niewolników, których następnie sprzedawali do krajów mu muzułmańskich. Znaczna ich ilość napłynęła do Polski z krajów Europy, w których dokonywano pogromów i prześladowań ludności żydowskiej m. in.: z Niemiec (1346), Węgier (1349–1526 i 1686–1740), Francji (1394), Austrii (1420), Hiszpanii (1492), Portugalii (1497), z Kijowa (1886), z Moskwy (1891).
W przeciwieństwie do tamtejszych władców, polski król Kazimierz III Wielki uważany jest za protektora Żydów w Polsce. W 1334 wyłączył Żydów spod jurysdykcji prawa niemieckiego, nadając im przywileje i czyniąc ich podległymi sądów królewskich. Tym samym Żydzi znaleźli w Polsce bezpieczne miejsce do życia i do prowadzenia interesów, głównie handlu. To sprawiło, że do naszego kraju napływali przedstawiciele mniejszości żydowskiej.
Duża liczba Żydów na terenie na naszego kraju przyczyniła się do utworzenia tutaj gmin żydowskich i do ich powiększania. Polska okazała się dla Żydów krajem wymarzonym. Zarówno władcy, jak i społeczeństwo cechowała niezwykła tolerancja wobec przybyszów – tak innych pod względem religijnym, kulturowym i obyczajowym.
Po kolejnych rozbiorach Polski sytuacja Żydów uległa pogorszeniu. Większość z nich dostała się pod jurysdykcję okupantów. Społeczność żydowska rozwijała się w Polsce do II Wojny Światowej. Dużą popularnością wśród Polaków cieszyła się kultura Żydów, ich muzyka, język, jak i specyficzny rodzaj humoru – szmonces (bzdury, androny). Na bazie szmoncesowych dowcipów powstawały skecze, formy kabaretowe, czego przykłady znajdziemy w twórczości takich wybitnych autorów jak: Julian Tuwim, Marian Hemar, Konrad Tom. Tematyką szmoncesów były zwykle sprawy związane z handlem, interesami, kwestie religijne, społeczne, obyczajowe, relacje małżeńskie i pozamałżeńskie. Inną dziedziną, w której Żydzi zaznaczyli swój wkład do kultury, była muzyka, literatura, sztuki plastyczne, architektura.
Dwudziesta edycja festiwalu rozpoczęła się w Biłgoraju. W programie znalazło się wiele wydarzeń, które mogą zadowolić najbardziej wybredne gusty.
Po atrakcyjnych wydarzeniach, w których warszawiacy mogli już uczestniczyć w ramach festiwalu, wiele jest jeszcze przed nami. Do obejrzenia m.in. spektakl „Podróżnicy” w reżyserii Gosi Dębskieej w Teatrze Żydowskim w Warszawie – ul. Senatorska 35.
Warto odwiedzić też Muzeum Getta Warszawskiego - Dyżur archeologiczny. Z cyklu „Opowiedz mi swoją historię” -| spotkanie z prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej Marianem Kalwarym. W Klubie Filmowym Fundacji Shalom – pokaz filmu | „The Unorthodox/Nieortodoksyjnie”, reż. Eliran Malka (Izrael, 2018, 99 min).
Inne wydarzenia, na które warto się wybrać, można znaleźć m. in.: w Centrum Kultury Jidysz - „Warszawa Emanuela Ringelbluma” – spacer miejski z przewodnikiem z Działu Edukacji ŻIH, czy koncert Paweł Pańta z zespołem - „Młodość” w Synagodze im. Małżonków Nożyków.
Ciekawie zapowiada się inny koncert - Izabela Szafrańska z zespołem: „Rebeka” w Teatrze Żydowskim przy ul. Senatorskiej 35. Interesującą propozycją może być też spotkanie wokół upamiętnienia Kibucu Grochów w Austriackim Centrum Kultury.
Amatorzy kina mogą wybrać się na pokaz filmu „Daleko od okna”, reż. Jan Jakub Kolski w Kinie Kultura (bezpłatne wejściówki) albo na pokaz filmu „Our Father - Ojcze nasz”, reż. Meni Yaish, Centrum Kultury jidysz (wstęp wolny).
Myślę, że zachęciłem naszych czytelników do przejrzenia bogatej oferty festiwalowej. O kolejnych wydarzeniach w ramach 20. Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera napiszę w kolejnym numerze.
