Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Droga do Niepodległości – styczeń 1919

30-01-2019 21:51 | Autor: Marian Marek Drozdowski
Od redakcji: Publikujemy ostatni odcinek „Drogi do Niepodległości” opracowany przez prof. dr hab. Mariana Marka Drozdowskiego, profesora Instytutu Historii PAN, który korzystając z pomocy Centrum Europejskiego w Natolinie, Muzeum Niepodległości i swoich przyjaciół opublikował w ostatnich dniach w „Bellonie” wielką, liczącą 752 strony „Kronikę narodzin II Rzeczypospolitej 1 sierpnia 1914 - 15 marca 1923”, tj. jest od wybuchu I wojny światowej do uznania granicy wschodniej RP przez polskich sojuszników. Wszystkie informacje poniższe podajemy ze wspomnianej „Kroniki”.

1stycznia

- Demonstracyjne powitania Ignacego Paderewskiego na warszawskim Dworcu Wiedeńskim przez władze miejskie (Ignacego Balińskiego- przewodniczącego Rady Miejskiej, Piotra Drzewieckiego prezydenta miasta) i tłumy warszawiaków. Mistrz fortepianu, ideowy przywódca Polonii Amerykańskiej, członek Komitetu Narodowego Polskiego, w swej odpowiedzi na powitanie podkreślił: „Muszę Wam oświadczyć, że nie mogę służyć żądnemu stronnictwu . Szanuję je wszystkie, ale do żadnego z nich należeć nie będę. Znam tylko jedno stronnictwo, które uznaję – to Polska. Wierzcie, że żadne stronnictwo Polski Wam nie odbuduje. Zbudować je może naród cały, lud polski i robotnik polski . Dzwońmy na grozę stanu obecnego i na zgodę dzwońmy.”

- W rozkazie noworocznym Naczelny Wódz Józef Piłsudski zaznaczył: „ Niech każdy żołnierz, zacząwszy od najwyższego dowódcy, kończąc na najświeższym rekrucie, pamięta, że od jego sumienności w pracy, od jego wysiłku zależy, czy zabezpieczymy narodowi to, czego po nas żołnierzach naród spodziewać się ma prawo – niezależność i pełną swobodę urządzenia się w wolnej Ojczyźnie

- Po wycofaniu wojsk niemieckich z Białorusi – w Mińsku, po jego zajęciu przez Armię Czerwoną, proklamowano Białoruską Republikę Sowiecką.

2 stycznia

- Mianowanie przez Komisariat Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu mjr Stanisława Taczaka naczelnym wodzem wojsk polskich w byłym zaborze pruskim.

- Boje nad Notecią oddziałów powstańczych z Szubina i Żnina z nacierającymi od Bydgoszczy niemieckimi oddziałami Heimatschutzu.

- W liście do gen. Lucjana Żeligowskiego, dowódcy 4 Dywizji Wojsk Polskich walczącej w Odessie, podległego gen Józefowi Hallerowi, dowódcy wszystkich wojsk polskich walczących po stronie Ententy, Józef Piłsudski wyraził nadzieję , że „ dywizja stanie wkrótce w szeregach czekającej jej niecierpliwie armii polskiej i przysporzy nowych wawrzynów starej sławie oręża polskiego.”

3 stycznia

- Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego „O zarządzeniu i działalności Inspekcji Pracy.”

- Sformowanie Grupy „Bug” gen. Jana Romera do walki z Ukraińcami, składającej się z 36 pp Legii Akademickiej, grupy płk Leona Berbeckiego i oddziału z Rawy Ruskiej.

4 stycznia

- Na Dworzec Lyoński w Paryżu przybyła misja przysłana przez Tymczasowego Naczelnika Państwa na Konferencję Pokojową w Paryżu w składzie: Kazimierz Dłuski, Michał Sokolnicki, Antoni Sujkowski, Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Powitał ją Komitet Wolnej Polski w Paryżu z Bolesławem Motzem i Marią Skłodowską-Curie, szwagierką Dłuskiego. Po zabiegach o audiencję u prezydenta Francji misja została poinformowana, że tego zaszczytu mogą dostąpić te osoby z Polski , które są rekomendowane przez Komitet Narodowy Polski.

- Paderewski po konferencji z przedstawicielami partii prawicowych i centrowych odbył w Warszawie naradę z Piłsudskim w sprawie zmian w rządzie, powołania rządu ogólnonarodowego ponad podziałami partyjnymi, respektowanego przez wszystkie dzielnice Polski, który uzyska uznanie Ententy i Stanów Zjednoczonych Ameryki.

- Przyjazd do Warszawy szefa amerykańskiej misji żywnościowej – American Relief Administration (ARA) – Herberta Hoovera, przyjaciela Paderewskiego.

- W nocy z 4 na 5 stycznia były próby zamachu stanu, pod przewodnictwem księcia Eustachego Sapiehy, brygadiera Mariana Januszajtisa i prof. Jerzego Zdziechowskiego. Straż Narodowa aresztowała premiera i innych członków rządu. Próba opanowania Belwederu została udaremniona przez Szkołę Podchorążych. Generał Stanisław Szeptycki aresztowany i prowadzony do Komendy Miasta objął komendę nad oddziałami zebranymi przez spiskowców na placu Saskim , sam wziął przywódców zamachu pod straż, po czym nad ranem udał się do Naczelnika Państwa z raportem, że sytuacja wojskowa opanowana. Gdy rano Warszawa się budziła, było już po wszystkim. Więzionych członków rządu wkrótce odnaleziono i uwolniono. Rozegrało się to bez przelewu krwi, a Naczelnik Państwa zapobiegł odruchom odwetu i potraktował sprawę z wyrozumiałością , by poszła co prędzej w niepamięć.

5 stycznia

- Wieczorem, z polecenia Piłsudskiego – do Paderewskiego, przebywającego w Krakowie udał się gen. Szeptycki z wezwaniem szybkiego przyjazdu do Warszawy.

- Bolszewicy zajęli wileńską Górę Trzech Krzyży i stamtąd ostrzeliwali centrum miasta. Jednocześnie nadeszły poufne informacje, iż nie należy się spodziewać w najbliższym czasie odsieczy z Warszawy.

6 stycznia

- Pisarze „Orła Białego” wezwali naród do obrony Lwowa i zagrożonych Kresów Wschodnich przez zapisywanie się do formacji ochotniczych tworzonych przez płk Władysława Skrzyńskiego dla Lwowa i gen Wacława Iwaszkiewicza dla Kresów Wschodnich.

- Zajęcie przez powstańców wielkopolskich lotniska poznańskiego na Ławicy wraz z zgromadzoną na nim znaczą ilością materiałów wojennych.

- Wprowadzenie stanu wyjątkowego w Warszawie i Zagłębiu Dąbrowskim, skierowanego przeciw komunistycznym organizatorom strajków i demonstracji oraz prawicowym radykałom.

- W Berlinie do 12 stycznia trwa powstanie zbrojne wywalane przez komunistyczny Związek Spartakusa.

- Polscy biskupi ordynariusze wydali list pasterski w sprawie wyborów do Sejmu Ustawodawczego. Podkreślali chrześcijański obowiązek udziału w wyborach i wezwali do głosowania na chrześcijańskich posłów, którzy pomogą armii w walce o sprawiedliwe granice Kraju.

7 stycznia

- Nota Marszałka Ferdynanda Focha do rządu Republiki Niemieckiej z kategorycznym żądaniem przekazania terenów na Wschodzie, opuszczonych przez wojska niemieckie, wyłącznie władzom polskim. Nota ujawniła współdziałanie Niemców z bolszewikami przy ewakuowaniu dawnego Ober-Ostu na niekorzyść Polski.

8 stycznia

- Nota Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu do rządów Ententy i Republiki Niemiec o przejęciu władzy publicznej w dawnym zaborze pruskim.

9 stycznia

- Rada Miasta Stołecznego Warszawy przyznała Ignacemu Paderewskiemu honorowe obywatelstwo stolicy. Z tej okazji na Ratuszu zorganizowano uroczystą akademię z udziałem Tymczasowego Naczelnika Państwa.

10 stycznia

- Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa o powalaniu Rady Rządzącej Małopolski poprzez zunifikowanie krakowskiej Polskiej Komisji Likwidacyjnej z lwowskim Tymczasowym Komitetem Rządzącym. Rada po 26 marca przekazała swe uprawnienia władzom centralnym.

- Wkroczenie do Lwowa witanej owacyjnie Legii Akademickiej (36 pp) z grupą „Bug” gen. Romera po przerwaniu przez nią pierścienia ukraińskiego opasającego miasto.

11 stycznia

- Dekret Naczelnika Państwa o obowiązku ubezpieczenia na wypadek choroby w części byłego zaboru rosyjskiego. Był to pierwszy w Polsce dekret o ubezpieczeniu na wypadek choroby.

12 stycznia

- Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu mianuje Wodzem Naczelnym wojsk Wielkopolski gen. Józefa Dowbora- Muśnickiego.

13 stycznia

- W przemówieniu do weteranów Powstania Styczniowego J. Piłsudski podkreślił: „Byłem wychowany wśród wspomnień roku 1863 i przez jego uczestników. Żołnierzy obecnych uważam za duchowych synów powstańców i dlatego wydałem już rozkaz, aby wojsko wzięło udział w uczczeniu pamięci powstania.”

14 stycznia

- W połowie stycznia pojawił się w Warszawie pierwszy wysłannik gen. Antona Denikina, dowódcy sił antybolszewickich w południowej Rosji – ataman Kozaków dońskich Potocki. Rozmawiał z Piłsudskim o przetransportowaniu jeńców rosyjskich z Niemiec do Rosji. Stanisław Grabski tak relacjonował kontakt z nim: „Uchylał się od jakiejkolwiek rozmowy na temat przyszłej polsko-rosyjskiej granicy, którą zajmie się rząd po zwycięstwie nad bolszewikami”.

15 stycznia

- Okręt wiozący polską misję wojskową, w tym druha Andrzeja Małkowskiego, twórcę polskiego harcerstwa, do Odessy, do gen. Żeligowskiego, natknął się na minę niedaleko Messyny i zatonął, grzebiąc w nurtach Cieśniny Messyńskiej prawie całą załogę i pasażerów.

- Zaproszenie Polski przez państwa zwycięskiej koalicji do udziału w Konferencji Pokojowej przez dwóch oficjalnych delegatów: Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego.

16 stycznia

- Tymczasowy Naczelnik Państwa powołał gabinet Ignacego Paderewskiego, który obok funkcji Prezydenta Rady Ministrów objął resort spraw zagranicznych i przewodnictwo Polskiej Delegacji Pokojowej na Konferencję w Wersalu. Resort spraw wewnętrznych objął Stanisław Wojciechowski, często zastępujący Paderewskiego, w czasie jego zagranicznych wizyt, resort spraw wojskowych – gen. Jan Wroczyński, resort skarbu – Józef Englich, resort sprawiedliwości Leon Supiński, resort oświaty – Jan Łukasiewicz, resort kultury i sztuki – Zenon Przesmycki, resort przemysłu i handlu – Kazimierz Hącia, resort kolei żelaznych – Julian Eberhardt, resort robót publicznych – Józef Pruchniak, resort pracy i opieki społecznej – Jerzy Iwanowski, resort służby zdrowia – Tadeusz Januszewski, resort poczt i telegrafów- Hubert Linde, resort aprowizacji- Antoni Minkiewicz, resort rolnictwa Stanisław Janicki.

- W świetle badań Darii i Tomasza Nałęczów „Piłsudski powołując fachowy gabinet Paderewskiego, obezwładnił zarówno lewicę, jak i prawicę . Niezadowolonej od odsunięcia od rządów lewicy niewygodnie było występować przeciwko autorowi koncepcji uważanego przecież za własnego przywódcę. Prawica zaś nie mogła sobie pozwolić na godzenie w Paderewskiego, wcześnie okrzyczanego bohaterem narodowym, choć ten wyraźnie blokował jej drogę do władzy. W ten sposób po dwóch miesiącach ostrej rywalizacji państwo otrzymało rząd przez żadną ze stron nieuważany za uzurpatorski”

17 stycznia

- Komitet Narodowy Polski w Paryżu uznał Józefa Piłsudskiego jako Naczelnika Państwa i podporządkował się Paderewskiemu jako premierowi i ministrowi spraw zagranicznych. Uzyskał w zamian uznanie KNP jako reprezentację przy rządach zwycięskiej koalicji.

18 stycznia

- Uroczystość inauguracji Konferencji Pokojowej w Paryżu w Sali Zegarowej francuskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, dokonana przez Prezydenta Francji Raymonda Poincarego z udziałem 70 delegatów pełnomocnych, w tym Romana Dmowskiego.

20 stycznia

- List biskupów polskich do duchowieństwa o konieczności przeciwstawienia się agitacji rozniecającej nienawiść klasową, korzystającej z ogólnej biedy i ze zniszczenia kraju przez działania wojenne. „Niech też kapłan – czytamy w liście – będzie organizatorem i patronem organizacji ekonomicznych ludu, przy której krzewi się wśród ludu wiedza zawodowa i dobrobyt . Uważać tylko należy, by się nie wysuwać zbytnio samemu, ze szkodą i uszczerbkiem dla ducha kapłańskiego, a nieraz i powagi kapłańskiej.”

21 stycznia

- Józef Piłsudski jako Naczelny Wódz WP w rocznicę Powstania Styczniowego wydał rozkaz, w którym uznał weteranów 1863 r. za oficerów odrodzonej armii polskiej z prawem noszenia munduru wojsk polskich w dni uroczyste. Witał ich jako naszych Ojców. i Kolegów.

23 stycznia

- Oddziały czeskie zaatakowały podstępnie na Śląsku Cieszyński osłabione akcją pomocy dla Lwowa, oddziały polskie, zmuszając je do wycofania się ku Wiśle.

23-26 stycznia

- Józef Piłsudski w liście do Romana Dmowskiego, w którym dał analizę sytuacji wewnętrznej i zagranicznej kraju, podkreślił potrzebę prowadzenia polityki zagranicznej ponad podziałami partyjnymi. Zaznaczył w nim: „Kto się zetknął (z sytuacją w Polsce. (p. m.) musi odnieść wrażenie, że to jest targowisko niewolników... W tych warunkach wszystkie interesy Polski są tanie, bo przecież z każdym tańczącym i bijącym ogonem o ziemię pieskiem łatwo sobie dać radę.”

24 stycznia

- W związku z rozpisaniem pożyczki państwowej w celu ratowania budżetu krajowego Józef Piłsudski zwrócił się do Żydów warszawskich i redakcji głównych czasopism żydowskich w Polsce z prośbą o jej rozpropagowanie.

- W wyborach do Sejmu Ustawodawczego, opartych na demokratyczne ordynacji wyborczej, wybrano 348 posłów. Związek Ludowo-Narodowy, na liście którego startowali Paderewski i Dmowski, zdobył 109 mandatów, PSL „Wyzwolenie” 57, PSL „Piast” 44, socjaliści 35, Zjednoczenie Ludowe 31, Narodowy Związek Robotniczy 17, Związek Pracy Konstytucyjnej 17, PSL „Lewica” 11, żydowskie partie mieszczańskie 9, pozostałe drobne ugrupowania 17. W Warszawie lista Związku Ludowo-Narodowego ( arodowy Komitet Wyborczy) zdobyła 54,1 % ważnych głosów.

27 stycznia

- Józef Piłsudski powołał Państwowy Urząd Pośrednictwa Pracy, który rejestrował bezrobotnych i pośredniczył w ich zatrudnieniu. Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej wzywało robotników, by metodą gwałtów nie wymuszali na przemysłowcach swych żądań.

- Roman Dmowski – na posiedzeniu Rady Dziesięciu Konferencji Pokojowej w kilkugodzinnym przemówieniu wygłoszonym w języku angielskim i francuskim – przedstawił całokształt kwestii polskiej. Poruszył m. in. groźbę inwazji bolszewickiej na Polskę, konieczność dostaw broni dla powstającej armii polskiej, ratowania przez aliantów Powstania Wielkopolskiego oraz pomocy dla ruchu polskiego na Śląsku Cieszyńskim i Galicji Wschodniej.

30 stycznia

- Państwa Ententy wezwały w formie ultimatum Polskę i Czechosłowację do niezwłocznego przerwania rozlewu krwi i powierzenia mediacji w zatargu terytorialnego Komisji Międzysojuszniczej, która zaproponuje plebiscyt lub arbitraż. W tym czasie grupa gen. Franciszka Latinika – po otrzymaniu posiłków z Warszawy, Łodzi i Żywca przy współdziałaniu hutników z Trzyńca – po trzydniowej walce odzyskała część utraconego terytorium.

- Stany Zjednoczone Ameryki Północnej uznały Państwo Polskie de iure.

- Powstanie Polskiej Organizacji Wojskowej na Górnym Śląsku, która odegrała istotną rolę w trzech powstaniach śląskich lat:1919,1920 i 1921 oraz w polskiej akcji plebiscytowej.

- Wojska sowieckie, począwszy od stycznia 1919 roku, zaczęły zajmować obszary Białorusi i Polesia, tereny po Lidę, Wilno. Nowogródek, Baranowicze, Wołkowysk, Słonim, Łuniniec, Pińsk i Sarny, opuszczone przez okupacyjne wojska niemieckie.

- W Warszawie powstał Związek Zawodowy Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich, mający na celu obronę interesów i podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Czołowi działacze: Stanisław Kalinowski, Stefan Kopciński, Henryk Raabe, Teofil Wojeński.

Wróć