"Żółta Karczma" zmieniała przez długie lata właścicieli i użytkowników. Kolejne wojny i niewłaściwe użytkowanie przyczyniały się wybitnie do jej niszczenia. Po II wojnie światowej, opuszczona i zdewastowana, długo nie znajdowała opiekuna. Jej kapitalny remont przeprowadzono w pierwszej połowie lat 80. XX w. staraniem Ministerstwa Kultury i Sztuki, a minister Kazimierz Żygulski przeznaczył ją 4 VII 1984 r. na Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Po niezbędnych dopasowaniach i wyposażeniu stała się z biegiem czasu nowoczesną placówką, gromadzącą i upowszechniającą zbiory oraz prowadzącą działalność naukowo-badawczą, wydawniczą i oświatowo-popularyzatorską, zgodnie z dyspozycjami statutowymi. Oddziały MHPRL znajdują się także w Sandomierzu i w Piasecznie koło Gniewa.
Podobnej instytucji – jak wynika z dostępnych materiałów – nie ma w innych krajach Europy. Świadczy to o znaczeniu ruchu ludowego w dziejach Polski.
Zbiory MHPRL są nie tylko gromadzone, lecz także opracowywane, umieszczane na nośnikach elektronicznych, w informacji internetowej dostępnej dla kwerend. Wykłada się je podczas okresowych ekspozycji tematycznych na miejscu, jak również w innych placówkach muzealnych, w ekspozycjach objazdowych dla szkół, wyższych uczelni, domów kultury /miejskich, gminnych, osiedlowych/, a także w ośrodkach polonijnych.
Zbiory muzealne liczą ponad 30 tysięcy pozycji inwentarzowych. Są to m. in. portrety i dokumenty rękopiśmienne Wincentego Witosa i innych wybitnych działaczy ruchu ludowego, historyczne sztandary organizacji ludowych, medale okolicznościowe, materiały dokumentujące wkład Batalionów Chłopskich w walkę z okupacją hitlerowską, zaangażowanie ludowców w rozwój gospodarki, kultury, oświaty. Dorobek wydawniczy Muzeum liczy sto kilkadziesiąt pozycji o różnej problematyce. Wśród obrazujących bardziej kompleksowo jego zaangażowanie, można wymienić:
- "Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Historia, zbiory, ekspozycje" autorstwa Janusza Gmitruka, Jerzego Mazurka, Karoliny Sikory /Warszawa 2004/,
- "Rocznik Historyczny MHPRL" / w 2014 r. ukazał się jego jubileuszowy 30. numer/. Zawiera on syntezę dotychczasowego dorobku ruchu ludowego / w 120-lecie jego dziejów/ oraz biografie jego niektórych działaczy.
Do wybitnie kreatywnych autorsko - jak wynika z cytowanego dzieła - należy dyrektor Muzeum, dr Janusz Gmitruk. W jego dorobku znajdują się m.in. takie pozycje, jak:
- "Bataliony Chłopskie 1940-1945",
- "Ruch ludowy w Polsce. Zarys dziejów",
- "Powstanie Zamojskie",
- "Z myślą o Niepodległej 1918-1989".
Wyrażając uznanie kierownictwu i pracownikom Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego za dotychczasową aktywność, należy żywić przeświadczenie, że będą oni nadal wytrwale i owocnie wzbogacać, opracowywać i popularyzować z wielce pożytecznym skutkiem cenne tradycje na wszystkich polach zaangażowania swojej placówki. A do zrobienia jest wciąż dużo. Na przykład w zakresie upamiętnienia czynów i losów tych działaczy, zwłaszcza szczebla podstawowego, których życie nie znalazło jeszcze właściwego wyrazu w zapisach historycznych, a m. in. w "Słowniku biograficznym działaczy ruchu ludowego". Oto niektóre znane mi sylwetki.
Stanisław Dzido /1912-1971/, działacz społeczny i samorządowy, organizator i przywódca ludowej konspiracji w czasie okupacji hitlerowskiej na terenie gminy Gułów /powiat łukowski/, który odegrał wybitną rolę w tworzeniu IV Regionu Batalionów Chłopskich i dowodzeniu tą jednostką. Po wyzwoleniu zaś był organizatorem gminnego samorządu terytorialnego i współtwórcą Gimnazjum Samorządowego w Adamowie, które przyjęło imię Batalionów Chłopskich.
Stefan Szymański /1901-1943/, działacz ludowy, nauczyciel, podczas okupacji hitlerowskiej konspiracyjny starosta /delegat rządu emigracyjnego/ powiatu opoczyńskiego, zmarły na skutek postrzału podczas aresztowania w Studziannie przez żandarmerię niemiecką.
Antoni Bojara /1910-1980/, rolnik, działacz ruchu ludowego, członek jego powiatowego kierownictwa podczas okupacji, organizator i dowódca Batalionów Chłopskich we wschodnich rejonach powiatu opoczyńskiego. Jego oddział dokonał licznych akcji zbrojnych na obiekty znajdujące się pod zarządem okupanta i przyczynił się wybitnie do ochrony i aprowizacji personelu nauczycielskiego tajnego Gimnazjum i Liceum Powiatu Opoczyńskiego w Lipinach, utworzonego i kierowanego przez dr Helenę Spoczyńską.
Jan Jaźwiec /1917-1980/, uczeń, a następnie nauczyciel tajnego Gimnazjum i Liceum Powiatu Opoczyńskiego, dowódca oddziału specjalnego BCh do ochrony wymienionej szkoły. Po wojnie organizator życia społecznego, kulturalnego i oświatowego, publicysta, pisarz, autor m. in. książek: "Narodzona w konspiracji. Opowieść o niezwykłej szkole", "Ocalenie" (o okupacyjnych losach żydowskiej rodziny Hartmanów).
Łukasz Matysiak, mieszkaniec Radzic, gmina Drzewica, działacz ludowy od lat międzywojennych, zaufany mjr Henryka Dobrzańskiego "Hubala", organizator i przywódca ludowego ruchu konspiracyjnego podczas okupacji hitlerowskiej /także BCh/, współorganizator Zrzutowiska o kryptonimie "Pies", które 19/20 II 1943 r. przyjęło ekipę spadochronową polskiego rządu emigracyjnego wraz z ładunkiem dla KG AK. Matka i ojciec Łukasza Matysiaka zostali – za jego działalność – zamordowani przez zbrodniczą agenturę hitlerowską, a ciała ich spalono razem z budynkami.
Życie, czyny i losy – wymienionych tu, jak i wielu innych ludowców – czekają na dostrzeżenie, stosowne opracowanie i upamiętnienie dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń.