Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Na drodze do Niepodległości – grudzień 1918 r.

09-01-2019 23:13 | Autor: Marian Marek Drozdowski
.

1 grudnia

- W rezolucji Łódzkiej Rady Robotniczej, określającej jej główne zadania, czytamy: „Ogólne zebranie Rady Robotniczej m. Łodzi wyraża zaufanie przedstawicielom klasy robotniczej w obecnym rządzie ludowo-socjalistycznym i przyrzeka rządowi temu swe bezwzględne poparcie w jego walce z zakusami reakcji burżuazyjno-obszarniczej, która przeciwstawia się prawom ludu polskiego do kierowania losami wyzwolonej ojczyzny w myśl interesów ludzi pracy. („Robotnik” nr 334, 5 XII 1918)

- Formowanie się 1. Pułku Strzelców Podhalańskich, pod dowództwem płk Andrzeja Galicy z samorzutnie powstałych oddziałów zbrojnych Podhalan, byłych żołnierzy austriackich, przybyłych z frontu (Kalendarz Niepodległości, Warszawa 1939, s. 336)

3-5 grudnia

- Obrady Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu z udziałem 1399 delegatów z Wielkopolski, Pomorza, ze Śląska, z Warmii i Mazur. Sejm zatwierdził Naczelną Radę Ludową jako pełnomocną władzę dla zaboru pruskiego. Rada zatwierdziła Komisariat jako władzę wykonawczą w osobach: W. Korfanty, ks. S. Adamski i A. Powsiński. Przy Komisariacie powstała Komisja Wojskowa w osobach kpt M. Palucha i B. Hulewicza.

„Sejm dzielnicowy w Poznaniu – wspomina Stanisław Głąbiński – w dniu 5 grudnia oświadczył się za silnym rządem koalicyjnym, złożonym z przedstawicieli wszystkich głównych kierunków politycznych w Polsce i z wszystkich zaborów.” (Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, część pierwsza. Pod zaborem austriackim. Peplin 1939, s. 386-387)

7 grudnia

- Wymarsz sformowanego przez płk Władysława Skrzyńskiego pierwszego oddziału warszawskiego „Odsieczy Lwowa”, składającego się z 303 żołnierzy i 13 oficerów, do Przemyśla. Stał się on zaczątkiem przyszłego 19 pp. Wojska Polskiego. (Kalendarz Niepodległości, s. 342)

- Dekret o nowym statusie Polskiej Krajowej Komisji Pożyczkowej jako centralnej instytucji emisyjnej do czasu powołania do życia Banku Polskiego. ( j.w.)

- Walki 1 Pułku Strzelców im T. Kościuszki (5. Dywizja Syberyjska) z bolszewikami pod Belebejem i Konstantynówką na Syberii. Działalność bojowa Polaków na Syberii, trwająca do 1 maja 1919 r., pod dowództwem płk Rumszy, była wysoko oceniana przez gen. Kappela dowodzącego walką z bolszewikami na Syberii (j. w,)

8-11 grudnia

- W Warszawie odbył się XV Zjazd PPS. Pod wpływem głównego trzonu kierownictwa partii (Tomasz Arciszewski, Feliks Perl, Mieczysław Niedziałkowski, Norbert Barlicki) udzielił pełnego poparcia gabinetowi Jędrzeja Moraczewskiego, opowiadając się za ustrojem parlamentarnym, który w majestacie prawa miał ułatwić przeprowadzenie radykalnych reform społecznych. Zdaniem Jana Tomickiego, osiągnięciem gabinetu Moraczewskiego „było to, że potrafił on w pierwszych trudnych dniach niepodległości, w okresie silnego napięcia konfliktów społecznych utrzymać chwiejną równowagę sił między antagonistycznymi klasami. Dzięki temu uchronił Polskę od wojny domowej, a zarazem przesądził, że stała się ona republiką demokratyczną...” (Jan Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948, Warszawa 1983, s. 208-209)

8 grudnia

- Ignacy Paderewski, przebywający w Londynie, wysłał do Jana Smulskiego – przewodniczącego Wydziału Narodowego Polskiego – ocenę wewnętrznej sytuacji w Polsce dla Polonii amerykańskiej. Jego zdaniem gabinet Moraczewskiego posiadał tylko poparcie lewicy Królestwa Polskiego. Komitet Narodowy Polski, odwlekając decyzje, starał się o zapewnienie Polsce bardziej stabilnego i konserwatywnego rządu. Antyżydowskie ekscesy we Lwowie były dziełem szumowin miejskich, wykorzystujących poparcie części Żydów lwowskiej dla działań oddziałów ukraińskich. Interwencja polskich oddziałów położyła kres owym okrutnym wydarzeniom.

Paderewski prosił Smulskiego o szybkie wysłanie do kraju przez Polonię amerykańską – żyta, pszenicy, mąki, cukru, mleka skondensowanego, odzieży i lekarstw. (M.M Drozdowski. Ignacy Jan Paderewski. Zarys biografii politycznej, Warszawa 1996, s, 137)

9 grudnia

- Otwarcie Katolickiego Uniwersytetu w Lublinie, powstałego dzięki pomocy finansowej Karola Jaroszyńskiego i Franciszka Skąpskiego. (Kalendarium II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990, s. 46)

10 grudnia

- Ukazało się orędzie biskupów polskich do duchowieństwa i wiernych w obronie chrześcijańskich zasad życia publicznego, z krytyką socjalistycznej anarchii i dominacji państwa, zasad „unarodowienia” własności, upaństwowienia przemysłu, radykalnej reformy rolnej. Episkopat przestrzegał przed udziałem w pogromach antyżydowskich, które potępiał ze stanowiska ogólnoludzkiego i etyki katolickiej. (Kościół w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, Warszawa 1995, s. 54-70)

- Zajęcie Mińska litewskiego przez wojska bolszewickie po opuszczeniu miasta przez wojska niemieckie. Armia Czerwona przygotowywała się do marszu na Wilno. (Kalendarz Niepodległości, s. 345)

- Ponowne zagrożenie Lwowa przez wojska ukraińskie, które zatrzymały się przed okopami obsadzonymi przez regularne oddziały Wojska Polskiego ( j.w.)

-Transportowanie do Francji trzech pierwszych pułków: im. Henryka Dąbrowskiego, Bartosza Głowackiego i Tadeusza Kościuszki – sformowanych w obozie jeńców pochodzenia polskiego S. Maria i Casagiore we Włoszech. Pracę organizacyjną przeprowadził kpt. Marian Dienstl-Dąbrowa przy współdziałaniu „Comitato Polacco in Italia” z prof. Marianem Lorentem i posłem Janem Zamorskim.

(Kalendarz Niepodległości s,346)

11 grudnia

- „Nastąpiła wymiana korespondencji między Józefem Piłsudskim a Stanisławem Grabskim w rezultacie rozmów, przeprowadzonych uprzednio. Uzgodniono wiele spraw, między innymi usunięcia trudności powołania rządu narodowego jednoczącego cały naród. Piłsudski wyjaśnił, że jest zwolennikiem konsolidacji narodowej, a powołał rząd jednostronny, tylko dla ratowania kraju przed rewolucją bolszewicką” ( Wacław Jędrzejewicz, Janusz Cisek. Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935, tom II, Warszawa 1998, s. 33)

- Piłsudski przyjął delegatów Towarzystwa Przemysłowców, którzy prosili go o zarządzenia przeciwko wzrastającej anarchii w fabrykach. Normalizację sytuacji obiecał Tymczasowy Naczelnik Państwa po zwołaniu Sejmu Ustawodawczego. Prosił także o przekazanie mu konkretnych faktów wspomnianej anarchii. (j. w.)

12 grudnia

- W liście do prezydenta Czechosłowacji Tomasza Masaryka Józef Piłsudski przedstawił propozycję dobrej sąsiedzkiej współpracy obu państw. Masaryk nie odpowiedział na tę propozycję. Wcześniej na początku grudnia 1918 r. Roman Dmowski, wracającemu do Pragi Masarykowi, zaproponował federację polsko- czeską. (j.w.)

15 grudnia

- W związku z przyjazdem prezydenta Woodrowa Wilsona na obrady konferencji pokojowej w Paryżu odprawiono w warszawskiej katedrze św. Jana uroczystą mszę. Wziął w niej udział Tymczasowy Naczelnik Państwa J. Piłsudski, w towarzystwie arcybiskupów: Kakowskiego i Teodorowicza oraz komitetów i organizacji miejskiej. Istniało powszechne przekonanie, że Wilson będzie bronił stanowiska Polskiej Delegacji Pokojowej na tej konferencji. (tamże, s. 35)

16 grudnia

- Po zjednoczeniu SDKPiL z PPS- Lewicą powstała w Warszawie Komunistyczna Partia Robotniczej Polski, która rok później weszła w skład Międzynarodówki Komunistycznej. W swej deklaracji programowej głosiła walkę o stworzenia państwa dyktatury proletariatu – władzę rad delegatów robotniczo-chłopskich, nacjonalizację przemysłu, banków oraz wielkich i średnich gospodarstw rolnych. KPRP współdziałać miała z innymi partiami komunistycznymi, zwłaszcza w Niemczech i Rosji w dążeniu do światowej rewolucji socjalistycznej. (Powstanie II Rzeczypospolitej, s, 458)

- Tegoż dnia Piłsudski przyjął delegację wiecu komunistycznego, która domagała się od rządu tanich mieszkań, chleba, pracy i opieki. Piłsudski obiecał pomoc dla bezrobotnych w postaci uruchomienia robót publicznych. Zalecał spokój i cierpliwość, gdyż poprawa stosunków ekonomicznych w Polsce jest uzależniona od poprawy sytuacji ekonomicznej w Europie zachodniej. (Kurier Warszawski nr 348, 17 XII 1919

- W liście do ks. Czesława Oraczewskiego – organizatora pochodu z cyrku na Ordynackiej pod Belweder – Piłsudski podkreślił, że „całkowicie podziela zdanie księdza, że w obecnej chwili konieczne jest podporządkowanie interesów partyjnych sprawie ogólnonarodowej” (Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego t.II, s. 36)

18 grudnia

- W odręcznej notatce dla swych delegatów na Konferencję Pokojową, przybyłą do Paryża, pod kierownictwem dr Kazimierza Dłuskiego, Piłsudski pisał, że Galicji Wschodniej brać nie chce ale myśli o przesunięciu granicy wschodniej po Dźwinę. Granica zachodnia będzie podarunkiem koalicji. Myśli o rządzie fachowym, trzech dzielnic, pod prezesurą Paderewskiego (?) i z ministrem wojny Hallerem. Pragnie jak najprędzej porozumienia z Komitetem Narodowym, który należy przebudować na instytucję o naturze państwowej i cofnąć jego finansowanie przez Francję. Istniej potrzeba wyekwipowania 100 tys. armii w tabor kolejowy i pozyskania wyższych oficerów (francuskich p.m.) do kształcenia polskich oficerów. Pragnie przysłania do Polski misji wojskowej. W sprawach zagranicznych poleca reprezentować jednolicie kierunek reprezentowany przez Narodową Demokrację. „Rosja przechodzi ciężką chorobę, będzie przez długi czas słaba. W interesie zachodu jest Polska, która może wcześniej wyrosnąć. Nie należy występować zanadto przeciw Ukrainie, Litwinów popierać, koniecznie złączyć się z Łotwą. W sprawie żydowskiej uważa, iż Żydzi istotnie popierali naszych wrogów. Widać lichwiarstwo i paskarstwo żywnościowe. Ale pogromy strasznie przesadzone. Zasadniczo: Polska przy pierwszym kroku, ustawie wyborczej ani jednego ograniczenia, to samo przy samorządach. Rozkazy wydane do wojska o zapobieżenie pogromom. Odnośnie Cieszyna wojny prowadzić nie będziemy, ale prośba do Ententy i zważenie tej sprawy. Dalej Piłsudski wyjaśnia swoją rolę w sformowaniu gabinetu socjalistycznego. Stan obecny jest ex lex, jest koniecznością. Chcąc wyjść z tego postanowiłem warunek – konstytuanta, podstawę otworzy...” (tamże, s. 38)

- Józef Piłsudski przyjął delegację Litwinów zamieszkałych w Polsce. W adresie do niego skierowanym wyrazili zaniepokojenie w związku z pogłoskami wysłania polskich sił na Litwę i o rzekomym uczestniczeniu Polaków z Litwy w Sejmie. „W odpowiedzi Piłsudski podkreślił, że jest przyjacielem Litwy i chce jej dopomóc, lecz trzeba, żeby Litwini ograniczyli swe pretensje do Litwy etnograficznej, gdyż Litwa historyczna posiada obszary bezwzględnie polskie. Imperializm Litwy jest popierany przez Niemców i musi ustać. Polska nic nie ma przeciwko powstaniu niezależnego państwa litewskiego, a Litwini winni wysłać do Polski delegację do rozstrzygnięcia sprawy litewskiej” (tamże, s. 39-40)

20-21 grudnia

-Piłsudski odbył podróż inspekcyjną w Krakowie, Przemyślu. Dobromilu i we Lwowie. W trakcie jej trwania napisał odręczny list do Romana Dmowskiego. „Prosił w nim o ułatwienie jego delegacji w pertraktacjach, gdyż chciałby uniknąć dwoistego przedstawienia Polski przed Ententą. Interesy Polski będą tylko wtedy uwzględnione, jeśli będą przedstawione przez jednolitą reprezentację. Przypuszcza na podstawie dawnej znajomości, że w tym przypadku i w tej ważnej chwili przynajmniej niektórzy ludzie, jeśli niestety, nie cała Polska, wznieść się muszą ponad interes stronnictw, klik i grup. Do takich ludzi Piłsudski chciałby zaliczyć Dmowskiego.” (tamże, s. 41)

22 grudnia

- Rokowania pokojowe bolszewików z Niemcami w Brześciu.

Do porozumienia nie doszło na tle sporu o Królestwo i Wileńszczyznę i uznania granicy z 1914 r. Delegacja sowiecka z Kamieniewem, Pokrowskim i Joffem zerwała rozmowy i wyjechała z Brześcia. (Kalendarz Niepodległości, s. 357)

23 grudnia

- Rząd Litewski przysłał do Rządu Polskiego notę z żądaniem uznania niezawisłości Litwy ze stolicą w Wilnie. Było to pierwsze oficjalne żądanie Wilna jako stolicy Litwy. (tamże, s. 358)

26.27 Grudnia

- Przyjazd do Gdańska Ignacego Paderewskiego, serdecznie powitanego w imieniu Naczelnej Rady Ludowej, przez Wojciecha Korfantego. „W piątek 27 grudnia przed południem – wspomina Jędrzej Moraczewski – odbyła się (w Poznaniu, p.m.) manifestacja na cześć Paderewskiego, po południu urządzili Niemcy kontrmanifestację. Przybyły do Poznanie tego dnia niemiecki Pułk Gwardii nr 6 wyszedł o 4 po południu z koszar, do niego przyłączyli się inni żołnierze i osoby cywilne. Gdy żołnierze zdarli chorągwie francuskie i amerykańskie z gmachu Naczelnej Rady Ludowej, rozpoczęła się walka. Wzięła w niej udział cała ludność polska wraz z siłą zbrojną wysłaną przez miasta okoliczne Swarzędz i Środę. Właściwie walki regularnej na ulicach nigdzie nie było, nie było również barykad, bo Niemcy strzelali z ukrycia, z bram i okien domów. Strzelanina obustronna trwała dwa dni. Polacy zdobywali poszczególne budynki publiczne i wojskowe. W ciągu dwóch dni zdobyli Arsenał, Zamek Królewski, Regencję, Prezydium Policji, dworzec kolejowy, pocztę i składy wojskowe. Twierdza wraz z wszystkimi fortami znalazła się już 28 grudnia w rękach polskich. Po rozbrojeniu 6 Pułku Gwardii w dniu 29 grudnia cały Poznań znalazł się w rękach polskich.” (Jędrzej Moraczewski, Przewrót w Polsce, Wstęp i opracowanie Tomasz Nałęcz, Warszawa 2015, s. 137-138)

28 grudnia

- Wiceminister spraw wewnętrznych Norbert Barlicki wydał okólnik do komisarzy rządowych w sprawie terroru robotniczego, zaznaczając: „ W wielu fabrykach Łodzi, Warszawy i innych miejscowościach robotnicy popierają swoje żądania w sposób terrorystyczny, a mianowicie więżą zarządy fabryczne, uwięzionych głodzą, zajmują biura, sekwestrują samodzielnie towary itp.”

(Kalendarium II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990, s. 48)

- Ukonstytuowanie się Rady Narodowej w Wilnie, po trzydniowych obradach, Związku Polaków z Kresów, Skład Rady: Bańkowski, Araczkiewicz, ks Olszański, Ruszczyc i Szopa. (Kalendarz Niepodległości, s. 365)

Wróć