1 listopada
- W porozumieniu z władzami austriackimi Ukraińcy gromadzą narodowościowe pułki i o 4 rano zajmują we Lwowie Wydział Krajowy, Dworzec, Ratusz. Przed kościołem św. Elżbiety dochodzi do pierwszego starcia zbrojnego z ludnością polską. Komendę polskiej obrony przejął kpt Czesław Mączyński. Akcją bojową kieruje kpt. Boruta Spiechowicz. Masowy udział w walce bierze polska młodzież Lwowa, w tym kilkunastoletni chłopcy-harcerze- zwani później Orlętami Lwowskimi
2 listopada
-Rajcowie Lwowa wzywają do zawieszenia działań zbrojnych i prowadzą pertraktacje z Radą Ukraińską w sprawie pokojowego rozwiązania konfliktu.
1-2 listopada
-W Lublinie odbył się zjazd, w wyniku którego utworzony został Związek Harcerstwa Polskiego, skupiający polskie organizacje harcerskie z Królestwa Polskiego, Małopolski, Ukrainy, Rosji, i Litwy. Zjazd zapowiadał ustalenie podstaw ideologii i metod pracy harcerskiej. Wybrał Naczelną Radę Harcerską z Tadeuszem Strumiłło jako przewodniczącym, Na wieść o walkach o Lwów i Galicję Wschodnią Zjazd przerwał obrady, by umożliwić druhom udział w tych walkach. Według szacunków organizatorów Zjazdu, na ziemiach polskich w ZHP było 24 400 harcerzy, w tym 7500 na Kresach Wschodnich i w Rosji, oraz 9000 harcerek. Uczestnicy Zjazdu złożyli u stóp pomnika Unii Lubelskiej wieniec z napisem: „ Zjednoczone Harcerstwo - Zjednoczonej Polsce” (Wacław Błażejewski, Z dziejów harcerstwa polskiego ( 1910-1939), Warszawa 1985, s. 126-128)
2 listopada
-Rozpoczęcie rozbrajania okupantów przez POW i inne niepodległościowe organizacje w Lubelskiem, Kieleckiem, Radomskiem, Zagłębiu Dąbrowskim.
- Na podstawie dekretu Rady Regencyjnej z 27 października 1918 r. w Warszawie odbyła się uroczysta przysięga pierwszych kadr nowej armii polskiej, które w większości stanowili oficerowie byłego I Korpusu Polskiego Wojska Polskiego na Wschodzie.
3 listopada
-Regencyjny gabinet Józefa Świeżyńskiego wydał orędzie zapowiadające zerwanie z Radą Regencyjną, utworzenie nowego gabinetu z udziałem przedstawicieli lewicowych ugrupowań włościan i robotników – „ zjednoczonej, wolnej Polski Ludowej” , Tekę ministra spraw wojskowych rząd powierzył , więzionemu w Magdeburgu brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu. Po ukazaniu się tego orędzia Rada Regencyjna udzieliła dymisji premierowi Świeżyńskiemu, powołując rząd Władysława Wróblewskiego.
- Tegoż dnia Ukraińcy, pod dowództwem Hrycia Kossaka, rozpoczęli atak na wszystkie polskie reduty Lwowa i dworzec. Atak został odparty . Polacy zajęli lotnisko i Zamarstynów, Ukraińcy natomiast przejściowo opanowali Przemyśl.
- Kapitulacja Austro-Węgier.
4 listopada
- Wybuch rewolucji we flocie niemieckiej i proklamowanie przez posła socjalistycznego Gustawa Noske Rządu Rad Robotniczo-Żołnierskich w Kilonii.
- Objęcie władzy w Sarajewie przez wojskowych Polaków z austriackiej armii z mjr Gonczarskim na czele. Polacy objęli koszary i komendę nad miastem, przystępując do tworzenia oddziału polskiego w Sarajewie.
5 listopada
- W telegramie Ignacego Paderewskiego wysłanym z Paso Robles (Kalifornia) do gen Józefa Hallera ideowy przywódca Polonii Amerykańskiej podkreślił: „ Polacy amerykańscy ślą Ci wyraz ich podziwu, ich ufności i ich poważania. Przesyłam Ci Generale, bratnie pozdrowienia,. Wszyscy jesteśmy głęboko wdzięczni Francji, że nam pozwoliła wznieść okrzyk na Twoją cześć”. (Polonia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1910-1918, Warszawa 1989, s. 387)
- Podpisanie umowy polubownej między Cieszyńską Radą Narodową i Radą Narodową Czechosłowacką w sprawie wzajemnego uznania zdobytego stanu posiadania w dniach rozkładu Austrii.
- Proklamowanie przez Zgromadzenie Narodowe w Jabłonce na Orawie przynależności państwowej górali z Orawy i Spiszu do Polski. Górale powołali Radę Narodową w osobach: J. Suwady, A. Grela, I Piekarczyk, ks F. Machay i E . Sikora.
-Uruchomienie obozu S.Maria pod Neapolem dla formowania wojska polskiego z jeńców austriackich. Akcję prowadzili książę L. Radziwiłł. i M. Dienstl-Dąbrowa organizując pierwsze cztery pułki.
- Pierwszy lot bojowy polskiego samolotu z lotniska Lewandówka nad Lwów . Od 1931 r. 5 listopada był świętem w lotnictwa polskiego.
6 listopada
- W Warszawie powstał Naczelny Inspektorat Harcerstwa Polskiego kierowany przez Tadeusza Strumiłłę i Marię Wocalewską . Powołał on Pogotowie Młodzieży, które brało aktywny udział w rozbrajaniu okupantów, w wojnie polsko- ukraińskiej o Lwów i Galicję Wschodnią , w Powstaniu Wielkopolskim i w powstaniach śląskich, a przede wszystkim w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920 r (M.M. Drozdowski, Budowniczowie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2018, s. 135)
- W patriotycznej atmosferze odbył się wiec studentów warszawskich, którzy za zgodą senatów swych uczelni, postanowili zawiesić zajęcia, by przystąpić do odradzającego się Wojska Polskiego w obronie granic powstającego Państwa Polskiego, tym razem w Galicji Wschodniej.
- Wiec w Tarnobrzegu, zorganizowany przez ks. Eugeniusza Okonia i Tomasza Dąbala, dał początek tzw. Republice Tarnobrzeskiej i powołał Chłopskie Stronnictwo Radykalne.
- Wezwanie naczelnego dowództwa niemieckiego do rządu o natychmiastowe wyjednanie zawieszenia broni u Koalicjantów, bez oglądania się na pośrednictwo prezydenta USA Woodrow Wilsona.
7 listopada
- Powstanie w Lublinie Tymczasowego Rządu Republiki Ludowej z Ignacym Daszyńskim jako premierem i płk Edwardem Śmigłym-Rydzem jako ministrem wojny. Rząd reprezentujący polską lewicę (PPS, PPSD, PSL Wyzwolenie i lewicowe organizacje inteligenckie) wydał manifest zapowiadający dokonanie radykalnych reform społecznych, które miał zatwierdzić Sejm. W manifeście czytamy: „ Polski chłopie i robotniku ! Jeśli chcesz zająć należne ci miejsce w rodzinie wolnych narodów, jeśli chcesz sam być gospodarzem na swojej własnej ziemi, to musisz sam budować gmach niepodległej i zjednoczonej Ludowej Rzeczypospolitej Polskiej.”
- Ogłoszenie mobilizacji werbunkowej przez Radę Narodową Śląska Cieszyńskiego , Pod bronią staje 6000 milicjantów, którzy obsadzili Śląsk Cieszyński i Zagłębie.
- Powołanie przez Wydział Wykonawczy Komitetu Wykonawczego w Poznaniu Naczelnej Rady Ludowej i Komisariatu Rządzącego w osobach: ks. S. Adamskiego, W. Korfantego i A. Poszwińskiego. Komisarze ogłaszają zwołanie Sejmu Dzielnicowego do Poznania 3 grudnia 1918 r
8 listopada
- Proklamowane przez Radę Robotniczo-Włościańską i Żołnierską Bawarii republiki niezależnej od Niemiec
- Pertraktacje parlamentarzystów niemieckich w Głównej Kwaterze marszałka Ferdinanda Focha. Koalicjanci żądają wyrzeczenia się wszystkich zdobyczy terytorialnych i materialnych Niemiec, anulowania zawartego z Rosją i Ukrainą Traktatu Brzeskiego i ustalają ostre gwarancje zawieszenia broni.
- W Dąbrowie Górniczej odbył się jednodniowy strajk powszechny udzielający poparcia Radzie Delegatów Robotniczych, kierowanej przez Henryka Bitnera. Rada powołała Czerwoną Gwardię. W Lublinie Komitet Lubelski SDKPiL opowiedział się przeciwko Tymczasowemu Rządowi Ludowemu, wzywając do rewolucji socjalnej realizowanej za pośrednictwem Rad Delegatów Robotniczych i Chłopskich.
-Ósmy dzień samotnej obrony Lwowa. Drogą lotniczą do Krakowa przybył prof. Stanisław Stroński z żądaniem zorganizowania odsieczy dla Lwowa.
- W Kurniku organizacja „Jedność” obejmuje koszary po Niemcach. W Ostrowiu Polacy uzyskują od Rady Żołnierskiej amunicję. broń i koszary, przystępują do tworzenia pułku. W miastach Wielkopolski powstają polskie i niemieckie ugrupowania byłych wojskowych.
9 listopada
- Przewrót w Niemczech. Książę Maksymilian Badeński, nie porozumiewając się z Wilhelmem II, ogłasza zrzeczenie się jego praw do tronu i składa urząd w ręce przywódcy socjalistów Friedricha Eberta. Rząd proklamuje Republikę Niemiecką i usuwa zwolenników reżimu wojskowego od władzy (Kalendarz Niepodległości, Warszawa 1939, s. 314)
10 listopada
- W niedzielę o godzinie 7.00, w mglisty chmurny poranek – jednowagonowym pociągiem specjalnym z Berlina przybyli na Dworzec Wiedeński w Warszawie zwolnieni z więzienia magdeburskiego Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski. Witał ich na dworcu książę Zdzisław Lubomirski w towarzystwie adiutanta rotmistrza Stanisława Rostworowskiego i Adam Koca, komendanta naczelnego POW na terenie okupacji niemieckiej z nieliczną grupą członków tej organizacji. Wszyscy zaskoczeni terminem przyjazdu nie mieli czasu dla zorganizowania należytego przyjęcia Komendanta, który wraz z Kocem udał się na rozmowę do mieszkania Księcia Lubomirskiego na Frascati. Aleksander Prystor odwiózł Sosnkowskiego do pensjonatu przy Moniuszki.
- W relacji żony księcia Lubomirskiego, księżnej Marii Lubomirskiej:
„ Długo Zdziś konferował z Piłsudskim po herbacie – malował położenie, przemawiał gorącymi słowy Polak do Polaka – ambicję podniecał, wyrażając mocne przekonanie, że on jeden Polskę zbawić potrafi w tym historycznym momencie najważniejszym ze wszystkich sam należąc do szeregu podległych, z zaufaniem gotów oddać władzę Piłsudskiemu, który zwycięzcą być musi! Piłsudski słuchał, mówił mało, nie chciał wyrażać zdania przed rozpoznaniem położenia – zawsze zagadkowy, uczynił na Zdzisiu raczej dodatnie wrażenie, ale wydawał się mizerny i zmęczony więzieniem...Komendant mówił Zdzisiowi, że o wiele bardziej obawia się dla Polski bolszewizmu z Niemiec niżeli z Rosji. Opuszczał Berlin w chwili wybuchu rewolucji, widział jak żołnierze zdzierali oficerom szlify - zaraza szerzyła się drogą kolejowego toru i wraz z Piłsudskim przybyła do Warszawy, ogarniając wojska niemieckie.” ( Pamiętniki Księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914-1918, Poznań 1997, s. 706-797)
-Tegoż samego dnia Piłsudski przyjął 23 delegacje, w tym Szefa Sztabu Generalnego Polskiej Siły Zbrojnej gen. Tadeusza Rozwadowskiego, powołanego przez Radę Regencyjną. wiceministra wojny płk Jana Wroczyńskiego, przedstawicieli Koła Międzypartyjnego, redaktora „Kuriera Warszawskiego” Konrada Olchowicza. Po godzinie16.30 w Pałacu Arcybiskupim był na posiedzeniu Rady Regencyjnej.
Później manifestacja socjalistów, prowadzona przez Zygmunta Zarembę, Zofię Praussową, Tadeusza Szturm de Sztrema opanowała ulicę Moniuszki i plac Napoleona. Na prośbę T. Szturm de Sztrema, żeby pod sztandarem Organizacji Bojowej PPS stanął na czele całego polskiego ludu, zakłopotany Piłsudski odpowiedział: Nie mogę przyjąć znaku jednej partii, mam obowiązek działać w imieniu całego narodu. Po czym wyszedł na balkon, koło niego stanął Szturm de Sztrem z rozwiniętym czerwonym sztandarem PPS”. ( Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935. Tom II 1918-1926, Warszawa 1998, s. 7)
-Na spotkaniu wieczornym z przedstawicielami lewicy przy Szpitalnej 1, w Komendzie Naczelnej POW, mówił o kosztownych eksperymentach społecznych, na które Polski nie stać. Zwracając się do zebranych powiedział : „ że da im władzę, bo was niesie w tej chwili na skrzydłach ten wiatr, który polatuje nad całą Europą . Ale nie trzeba zapominać, że stronnictwa lewicowe są piaskiem. Tylko w jednej Galicji istniały związki zawodowe i życie polityczne. Jeżeli wy tego okresu, gdy będziecie mieć władzę w ręku, nie wykorzystacie na to, by stać się realną zorganizowaną siłą, to ja panów ostrzegam, ja was z błota za uszy wyciągać nie będę.” ( Tamże, s7-8)
-Po krótkim śnie w towarzystwie Sosnkowskiego, po północy, przyjął delegację niemieckiej Rady Żołnierskiej (Soldatenrat), która prosił go o zagwarantowanie swobodnego przejazdu do Niemiec. Piłsudski postawił warunki; wydanie broni, lokomotyw oraz możności użycia niemieckiej łączności telegraficznej i telefonicznej. Ustalono, że dalsze rozmowy odbędą się o godzinie 8.00
11 listopada
- Rozmowę tą odbył , w towarzystwie Ignacego Boernera, w gmachu b. Generalnego Gubernatora ( dziś Pałacu Prezydenckim) przy Krakowskim Przedmieściu „Zalecał żołnierzom niemieckim podporządkowanie się nowej ich władzy, tj Radzie. „Ja jako przedstawiciel narodu polskiego oświadczam wam, że naród polski za grzechy waszego rządu nad wami mścić się nie chce i nie będzie”. Żądał zachowania spokoju i nieprowokowania narodu polskiego i wyznaczył porucznika Boernera jak swego łącznika. Wychodząc z gmachu, przed którym zebrał się już wielki tłum, powiedział w kilku słowach, iż „w imieniu nardu polskiego wziął Radę Żołnierską pod swoją opiekę i ani jednemu z nich nie śmie się stać najmniejsza krzywda.” (Tamże, s. 8-9).
- W godzinach przedpołudniowych w rozmowie z Bogusławem Miedzińskim, który przyjechał od Śmigłego z Lublina, stwierdził, że był mocno niezadowolony z utworzenia rządu lubelskiego, który zawiązał mu ręce i pozbawił swobody działania, której najbardziej potrzebuje. Na stwierdzenie Miedzińskiego, że rząd lubelski jest do jego dyspozycji, odpowiedział „ Może wojsko (POW) tak, ale nie politycy, jak Daszyński czy Thugutt”
(Tamże, s. 9)
-Po przejęcie władzy wojskowej z rąk Rady Regencyjnej przez Piłsudskiego w miastach Królestwa trwało rozbrajanie Niemców przez POW, zwolnionych legionistów z Beniamionowa i Szczypiorna, Polską Siłę Zbrojną, Dowborczyków i harcerzy. Przy przejmowaniu Dworca Wiedeńskiego od Ratusza doszło do wymiany strzałów. O godzinie 23.30 przyjechał do Warszawy Wincenty Witos i Józefa Pataś – ludowcy reprezentujący Polską Komisję Likwidacyjną, którzy przywieźli list do Piłsudskiego i Międzypartyjnego Kola Politycznego, sugerując powstanie rządu ogólnonarodowego.(Tamże, s, 10)
- Rankiem zbiórka alarmowa na placu Trzech Krzyży starszych harcerzy doprowadziła do powstania trzech kompanii harcerskich. Komendę nad nimi objęli: por. Tadeusz Młodkowski, por. Jerzy Wądołowski i podchorąży Tadeusz Gutowski. Brali ono udział w zajęciu Dworca Głównego, Ratusza i Komendy Policji Okupacyjnej, patrolowali po całym mieście i trzymali stałą wartę przy Komendancie Piłsudskim. Wkrótce powstał Batalion Harcerski pod dowództwem por T. Młodkowskiego, włączony w skład garnizonu warszawskiego. Pogotowie Harcerek gromadziło i szyło materiały opatrunkowe, organizowało gospody dla żołnierzy, loterie fantowe i wygłaszało na krańcach miasta patriotyczne pogadanki. Aktywny udział w rozbrajaniu Niemców przez harcerzy miał miejsce w Łodzi, Płocku, Częstochowie, Mławie, Ciechanowie, Łowiczu i Łomży, gdzie zginęło kilku harcerzy. (Wacław Błażejewski, Z dziejów harcerstwa polskiego ( 1910-1939) Warszawa 1985, s 132-133)
- Podpisanie warunków zawieszenia broni w Rethondes o godzinie 5 rano przez delegację niemiecką (sekretarzem stanu Erzbergiem - przewodniczącym delegacji niemieckiej , hr von Oberndorffa, generałem sztabu generalnego von Winterfeldtem i komandorem Vanelowem a marszałkiem F. Fochem – Wodzem Naczelnym armii sprzymierzonych i admirałem Weymissa, pierwszym lordem morskim . Na froncie zachodnim 6 godzin po podpisaniu rozejmu zaprzestano działania wojenne na lądzie i w powietrzu. W terminie piętnastodniowym wojska niemiecki miały opuścić Belgię , Francję, Luksemburg, Alzację, Lotaryngię, (Kalendarz Niepodległości 1939, s. 316)
- Armia Polska we Francji, dowodzona przez gen Józefa Hallera, zajęła Strasburg. Jej dywizje zostały później zluzowane przez Francuzów i skierowane do Luneville.
- W Warszawie z inicjatywy PPS, PPS-Lewicy i SDKPiL została utworzona Rada Delegatów Robotniczych z Franciszkiem Grzelszczakiem na czele.
- O nastroju panującym w tym czasie wśród ludności Warszawy i innych miastach polskich tak wspominał Jędrzej Moraczewski: „ Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. Po 120 latach prysły kordony . Nie ma „ich”. Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie ! Własne państwo. Na zawsze! Chaos – to nic, Będzie dobrze. Wszystko będzie. Jesteśmy wolni od pijawek, złodziei, rabusiów, od czapki z bączkiem, będziemy sami sobą rządzili...Cztery pokolenia na darmo na tę chwilę czekały, piąte doczekało.”(M. M. Drozdowski , Warszawa w latach 1914-1939, Warszawa 1990, s. 145)
12 listopada
- Piłsudski o godzinie 11, w gmachu Sztabu Generalnego na Placu Saskim, objął urzędowanie po godzinnej konferencji z gen. Rozwadowskim i płk Wroczyńskim, w towarzystwie Ignacego Daszyńskiego konferował z Władysławem Wróblewskim w sprawach administracji. Później w Pałacu Kronenberga prowadził trudne rozmowy z przywódcami polskich i żydowskich stronnictw politycznych w sprawie utworzenia rządu. Przywódcy żydowscy żądali równych praw w obsadzaniu administracji, dotacji państwowych na rzecz instytucji żydowskich i udziału ich reprezentanta w rządzie. „Bund” odmówił udziału w konsultacji. Delegacja „Poale Zion” rekomendowała powołanie rządu złożonego z socjalistów polskich i żydowskich. (Kalendarium życia , op cit, s. 11)
- Piłsudski podał do prasy komunikat, w który powiadomił, że Rada Regencyjna zwróciła się do niego z prośbą o utworzenie Rządu Narodowego, w którego ręce złoży swą władzę . W tej sprawie postanowił porozumieć się z Rządem Ludowym w Lublinie i przedstawicielami stronnictw.
-W trosce, by ewakuacja wojsk niemieckich odbyła się sprawnie i bez incydentów, w sytuacji gdy garnizon niemiecki liczył w Warszawie 30 tys. żołnierzy, a w Polsce 80 tys., wydał odezwę do ludności zawiadamiając, „ że objął naczelną komendę nad siłą zbrojną Polski i że okupacja Polski przestała istnieć. Żołnierze niemieccy opuszczają naszą ojczyznę i wyjazd ich musi się odbyć w należytym porządku. Wezwał społeczeństwo do zachowania zimnej krwi, do równowagi i spokoju.” Ewakuacja Niemców z Królestwa była ukończona 19 listopada z wyjątkiem Suwalszczyzny i części Podlasia,” (Tamże, s. 12).
-W swym pierwszym rozkazie do Wojska Polskiego Piłsudski „wezwał żołnierzy, by zrobili wysiłek dla usunięcia różnic, tarć, klik i zaścianków w wojsku. Chciałby móc powiedzieć , że byliśmy nie tylko pierwszymi, ale i dobrymi żołnierzami zmartwychwstałej Polski” (j.w)
-W rozkazie do gen Bolesława Roi w Krakowie polecił zaoszczędzenie jego wojsk na innych terenach, wzmocnienie obrony na Śląsku Cieszyńskim i przygotowanie ekspedycji wschodnio-galicyjskiej
- Na posiedzeniu Magistratu miasta pod przewodnictwem prezydenta m. st. Warszawy inż. Piotra Drzewieckiego i na posiedzeniu Rady Miejskiej, pod przewodnictwem Ignacego Balińskiego, nadano Piłsudskiemu przez aklamację obywatelstwo honorowe. Było to pierwsze honorowe obywatelstwo nadane w wolnej Polsce. (j.w)
13 listopada
- Podpisanie zwieszenia broni między rządem węgierskim Karolyiego a przedstawicielami państw koalicyjnych w Belgradzie.
- Uchwała Ogólnorosyjskiego Centralnego Komitetu Rad o anulowaniu pokoju brzeskiego: „ ...Upadł pokój brzeski, pokój ucisku i grabieży pod wspólnymi ciosami proletariuszy – rewolucjonistów niemieckich i rosyjskich.. Masy pracujące Rosji, Letgalii, Estonii, Polski Litwy, Ukrainy i Finlandii, Krymu i Kaukazu, oswobodzone przez rewolucję niemiecką od ucisku grabieżczego traktatu, podyktowanego przez niemiecką soldateskę, powołane są obecnie do tego, by same decydować o swym losie,” (Stanisław Sierpiński, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego , Tom I 1917-1926, Poznań 1989, s. 71)
- 14 listopada
Rada Regencyjna rozwiązała się i „obowiązki swoje i odpowiedzialność względem narodu polskiego złożyła w ręce Piłsudskiego” (Kalendarium życia, s. 15).
- Piłsudski powierzył misję utworzenia rządu Ignacemu Daszyńskiemu z żądaniem, by do rządu powołał wybitne siły fachowe i w terminie kilkumiesięcznym zwołał Sejm Ustawodawczy (Tamże s, 15-16).
16 listopada
- Piłsudski jako Naczelny Wódz – w telegramie wysłanym z radiostacji na Cytadeli Warszawskiej – notyfikował przywódcom państw wojujących i neutralnym powstanie Państwa Polskiego, zaznaczając: „Jestem przekonany, że potężne demokracje Zachodu udzielą swej pomocy i bratniego poparcia Polskiej Rzeczypospolitej Odnowionej i Niepodległej”
(Tamże, s. 17). Na telegram ten nie odpowiedzieli adresaci, ponieważ uznawali oni tylko Komitet Narodowy Polski w Paryżu.
- W liście prezesa Wydziału Narodowego Polskiego w Chicago Jana Smulskiego czytamy:
„ ...Pragniemy Polski urządzonej przez rdzenną ludność naszą na zasadzie tolerancji, jaka Narodowi naszemu przez tyle wieków przyświecała i bez jakichkolwiek klasowych i społecznych różnic, z poszanowaniem wszystkich wyznań religijnych i indywidualnych przekonań, co ma być gwarantowane konstytucją i opieką rządową.”.(Polonia Stanów Zjednoczonych, s. 393).
- Papież Benedykt XV – w liście do arcybiskupa Aleksandra Kakowskiego, metropolity warszawskiego – wyraził pragnienie, „by Polska najszybciej odrodzona znowu w zupełnej niepodległości zajęła na nowo miejsce w gronie państw i kontynuowała swą historię”.
(Kalendarium II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990, s. 42).
- Na wielkim wiecu, entuzjastycznie witany, przybyły z Poznania, Wojciech Korfanty zadał pytanie: „ Czymże ty jesteś Warszawo? Czy na czerwono pokostowaną agenturą rządów partyjnych, czy wielką metropolią narodu, która nie dla jednej klasy, lecz dla wszystkich swych synów chce budować Ojczyznę”. Korfanty przekonywał wówczas Piłsudskiego do powołanie rządu ogólnonarodowego, jednoczącego wszystkie dzielnice Polski i wszystkie podstawowe warstwy społeczne. (Budowniczowie II Rzeczypospolitej, s. 92).
17 listopada
- Od 10 listopada Piłsudski przyjął dziesiątki delegacji partyjnych i narodowościowych, starając się je nakłonić do współpracy. Wśród jego rozmówców był m. in. Korfanty, cieszący się olbrzymią popularnością wśród mieszkańców Warszawy, Wincenty Witos, generałowie Rozwadowski, Muśnicki.
- We wszystkich kościołach Warszawy i b. Królestwa odbyły się uroczyste nabożeństwa z podziękowaniem za odzyskaną Niepodległość . Była to niedziela. Po sumie odśpiewano „Te Deum laudamus” wraz z modlitwą „pro gratiorum actione”. Na zakończenie mszy św. wierni odśpiewali hymn narodowy. Księża w swych homiliach, zgodnie z zaleceniem metropolity, zachęcali wiernych do wzajemnego szacunku, zgody i powagi, odpowiadającej doniosłości przeżywanej chwili. (Metropolia Warszawska a narodziny II Rzeczypospolitej” (Warszawa 1998, s. 144-145).
18 listopada
- W sali Techników przy ul Czackiego odbył się koncert ku czci Piłsudskiego koncert, zorganizowany przez Ligę Kobiet, w której pracowała Aleksandra Szczerbińska. Za jej namową Piłsudski przyszedł na koncert witany owacyjnie.
- Tegoż dnia podano skład gabinetu Jędrzeja Moraczewskigo, w którym czołowe miejsca zajmowali: Leon Wasilewski – minister spraw zewnętrznych, Stanisław Thugutt – minister spraw wewnętrznych, Jerzy Iwanowski – minister przemysłu i handlu oraz Ksawery Prauss – minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego. (Powstanie II Rzeczypospolitej , s. 442).
20 listopada
- Do Warszawy przybył jako poseł Republiki Niemieckiej hr. Harry Keseler, który w imieniu swego rządu uznał de facto powstanie Państwa Polskiego.
21 listopada
- W deklaracji programowej gabinetu Jędrzeja Moraczewskiego podkreślano ludowy charakter rządu, zapowiadano przeprowadzenie demokratycznych wyborów do Sejmu Ustawodawczego, likwidację podziałów dzielnicowych , ustanowienie przyjacielskich stosunków ze wszystkimi państwami, stworzenie wojska, milicji ludowej, zabezpieczenie demokratycznych praw obywateli i przeprowadzenie reformy rolnej po wyborach do Sejmu. (Budowniczowie II Rzeczypospolitej, s. 136).
- Po ciężkiej walce w nocy z 21 na 22 listopada grupa ppłk Michała Tokarzewskiego opanowała Lwów. Nazajutrz margines społeczny miasta zorganizował pogrom antyżydowski, paląc 50 domów, rabując 500 sklepów. Znaczna liczba ofiar śmiertelnych jest nieznana. Pogrom ten padł cieniem na powstające Państwo Polskie. W oficjalnym komunikacie Naczelnej Komendy Wojska Polskiego z 23 listopada czytamy: „Pogłoski o wieszaniu i mordach ludności polskiej ze strony wojskowych ukraińskich okazały się nieprawdziwe. Wobec rabujących w dalszym ciągu band, także w mundury przebieranych, występują oddziały wojskowe z całą bezwzględnością, doraźnie na miejscy zbrodni,” (Tamże. s. 447).
22listopada
- Ukazał się dekret Józefa Piłsudskiego i Jędrzeja Moraczewskiego jako prezydenta rady ministrów o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej . W art. 1. czytamy: „Obejmuję jako Tymczasowy Naczelnik Państwa najwyższą władzę Republiki Polskiej i będą ją sprawował aż do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego.” ( Tamże s. 446).
23 listopada
-Józef Piłsudski, jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, wydał dekret o ośmiogodzinnym dniu pracy.
- W Nowym Jorku został przyjęty przez Komitet Wykonawczy League to Enforce Peace – Program Zwycięstwa, w którym czytamy: „ Celem Ligi powinna być obrona wolności, popieranie postępu oraz stworzenie jednakowo dogodnych warunków ekonomicznych dla wszystkich narodów oraz troska o harmonijny rozwój świata .” ( Źródła do historii powszechnej, s. 75).
24 listopada
- Utworzenie jednolitego dowództwa „Wschód” do walki z Ukraińcami na czele z gen. T. Rozwadowskim . W tym czasie pod względem liczby żołnierzy walczących w Galicji Wschodniej Ukraińcy mieli kilkakrotną przewagę. (Kalendarz Niepodległości, s. 329).
- Wobec szerokiej kampanii w Stanach Zjednoczonych, prowadzonej przez prasę syjonistyczną, o Polsce jako kraju pogromów, antysemityzmu i ksenofobii – nie zasługującej na suwerenne państwo, ukazało się wspólne oświadczenie Wydziału Narodowego Polskiego i Komitetu Obrony Narodowej (socjalistów i piłsudczyków), przypominające z oburzeniem wiele antypolskich poglądów przywódców Żydów amerykańskich, kwestionujących prawo Polski do niepodległego, suwerennego bytu państwowego. (Polonia Stanów Zjednoczonych, s. 404-405).
26 listopada
- Wincenty Witos, Andrzej Kędziora (ludowcy galicyjscy), Wojciech Korfanty i Marian Seyda z Wielkopolski sugerują Piłsudskiemu rekonstrukcję rządu Moraczewskiego, bojkotowanego przez znaczna część społeczeństwa za program i monopartyjny charakter.
28 listopada
- Tymczasowy Naczelnik Państwa wydał dekret o ordynacji wyborczej (bardzo demokratycznej – p. m.) oraz dekret o wyborach do Sejmu Ustawodawczego ze spisem okręgów wyborczych, uwzględniający Górny i Cieszyński Śląsk. Wybory powszechne zarządzono na 26 stycznia 1919 r.
- Podpisanie przez cesarza Wilhelma II w Amerongen (Holandia) zrzeczenia się praw do tronu niemieckiego i korony pruskiej oraz zwolnienia armii i wszystkich urzędników państwa ze złożonej cesarzowi przysięgi. (Kalendarz Niepodległości , s. 333).
28-29 listopada
- Strajk 12 tysięcy robotników miejskich w Warszawie z żądaniem podwyżki płac i zwiększenia przydziałów żywnościowych. Prezydent Warszawy Piotr Drzewiecki starał się przy pomocy wolontariuszy złagodzić skutki strajku.
-W tym samum czasie wybuchły strajki robotników rolnych na Lubelszczyźnie o radykalną poprawę warunków pracy.
- W listopadzie i w pierwszych dniach grudnia 1918 r. powstało w kraju około 100 Rad Delegatów Robotniczych. Rady opanowane przez PPS chciały lojalnie współpracować z gabinetem Jędrzeja Moraczewskiego. (Kalendarium II Rzeczypospolitej, s, 45).
29 listopada
- W Teatrze Wielkim wystawiono „Noc listopadową” Stanisława Wyspiańskiego. Po pierwszym akcie Piłsudski udał się na obiad wydany z okazji mobilizacji członków POW do Wojska Polskiego w salonach kasyna oficerskiego w gmachu Sztabu Generalnego. W dłuższym przemówieniu przypomniał ciernistą drogę legionistów: „ Byliśmy żołnierzami wolnej Ojczyzny. Mieliśmy jedną wielka cnotę, której nie zna żadne wojsko; cnotą tą jest żywe współżycie z całym otoczeniem. Wielką cnotą tych żołnierzy był także duch inicjatywy, lecz nadmiar tej inicjatywy staje się wadą . Wojsko nie może znieść nadmiaru inicjatywy” (Kalendarium życia, s. 26).
- Pod koniec dnia grupa oficerów krytykowała w jego obecności egoizm partyjny Narodowej Demokracji. Odpowiadając jej Piłsudski powiedział:„Wy też nie udawajcie aniołków. Wy też nie umiecie wyjść poza partykularne pretensje i obrazy dnia wczorajszego. Kto naprawdę chce mi pomóc, musi tak jak ja , patrzeć w przyszłość, a zapomnieć o przeszłości.” (Tamże, s. 27).
-Reprezentując wspomnianą myśl polityczną mógł Piłsudski porozumieć się z Romanem Dmowskim w sprawie powołania wspólnej Polskiej Delegacji na Konferencję Wersalską, powołać pozapartyjny rząd Ignacego Paderewskiego - Prezydenta Ministrów, Ministra Spraw Zagranicznych i Przewodniczącego Polskiej Delegacji Pokojowej. Mógł także zjednoczyć wszystkie polskie oddziały wojskowe dowodzone przez gen. T. Rozwadowskiego, gen. J. Dowbór- Muśnickiego, gen. J. Hallera, gen. L. Żeligowskiego z byłymi żołnierzami Legionów i POW.
Szkic poświęcam pamięci Ojca - ppor. Jana Drozdowskiego uczestnika akcji rozbrajania Niemców przez POW na Ziemi Łaskiej, powstańca śląskiego, żołnierza I Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego.
