1 sierpnia
-Przerzucenie ośrodka mobilizacyjnego polskich organizacji wojskowych w Rosji na Wschód. Do Ufy przybywa wydział mobilizacyjny w osobach mjr Czumy, kpt Wolikowskiego i por. Dojana. Dotychczasowy wydział przeprowadzał mobilizację w Moskwie, wysyłając zgłaszających się żołnierzy polskich do Murmańska. Wobec prześladowań bolszewików i trudności w transporcie działalność swoją przerzuca na Daleki Wschód.
Popularną pieśnią tych żołnierzy była piosenka „ Świat cały śpi spokojnie” do słów oficera I Korpusy Wojska Polskiego na Wschodzie- Eugeniusza Małaczewskiego ( 1897-1922) i anonimowego autora melodii:
„ Świat cały śpi spokojnie
I wcale o tym nie wie,
Że nie jest tak na wojnie
Jak jest w żołnierskim śpiewie
Z piosenką nasze życie
Wesołym śmiechem tryska,
Lecz każdy tęskni skrycie.
Gdy mu się przyjrzeć z bliska...
Bo my tej Wielkiej Pani
Co leje krew obficie
Jesteśmy ślubowani
Na śmierć, na twarde życie.”
(...pieśń ujdzie cało...Śpiewnik, Tom I, Wiesław Korniewski, Leon Łochowski, Warszawa 1992, s. 330-331)
3 sierpnia
-Komunistom polskim udała się utworzyć polską, pono bolszewicką Dywizję Zachodnią Dywizję Strzelców, z której wielu żołnierzy dezerterowało.
-Wojska alianckie wylądowały w Archangielsku.
Kontyngent 7 tys. amerykańskich „marines” zajął Władywostok.
4 sierpnia
- Na stokach Warszawskiej Cytadeli, pod Krzyżem Romualda Traugutta odbyły się obchody rocznic: pierwszego rozbioru Polski, stracenia Traugutta oraz opuszczenia Warszawy przez wojska rosyjskie 5 sierpnia 1915 r.
-Powstanie Dowództwa Wojsk Polskich na Syberii na zjeździe polskich organizacji. W Czelabińsku Polski Komitet Wojenny Dalekiego Wschodu oddaje dowództwo nad oddziałami wojska mjr Czumie, zatrzymując przy sobie kierownictwo polityczne. Odtąd organizacją wojska, kieruje Dalekiego Wschodu, najpierw w Belebeju, a następnie w Bogurusławiu
- Przybycie gen. Hallera do Paryża, przy pomocy ambasady francuskiej przez Murmańsk.
7 sierpnia
- Wręczenie gen. Fochowi buławy marszałkowskiej. Francja w dowód wdzięczności za wyrwanie inicjatywy z rąk niemieckich i dokonanie zwrotu w wydarzeniach wojny światowej - wręcza swemu naczelnemu wodzowi najwyższy stopień wojskowy.
8 sierpnia
-Armia Czerwona pod kierownictwem Lwa Trockiego – ludowego komisarza obrony – zajęła miasto Kazań znajdujące się w rękach „białych”
- Uderzeniem armii alianckich na linii Amiens - St Quentin. Marszałek Foch powoduje jedną z najcięższych klęsk niemieckich w wojnie światowej. Znosi prawie całą II armię niemiecką, zmuszając naczelne dowództwo niemieckie do zaprojektowania obronnej linii Zygfryda.
- Wilhelm II, cesarz Niemiec, w belgijskim Spa stwierdził:
„Znajdujemy się u kresu naszych sił”.
13 sierpnia
- Konferencja dowództw i przedstawicieli rządu austriackiego i niemieckiego w Spa nad wytworzona ogólną sytuacją. Hindenburg i Ludendorff spodziewali się utrzymać dotychczasową linię obrony. Zlecają nawiązane porozumień pokojowych tak, by nie zaszkodziły prestiżowi armii państw centralnych. W sprawach polskich powstaje koncepcja obwołania arcyksięcia Karola Stefana królem Polski i utrzymania niemieckiej dominacji w Królestwie Polskim w dziedzinie gospodarczej i militarnej.
14 sierpnia
- Na konferencji w Spa Naczelne Dowództwo Niemieckie zobowiązało Ministerstwo Spraw Zagranicznych do opracowania niezbędnych inicjatyw pokojowych. Gen E. Ludendorff nie podjął tematu wysuniętego przez kanclerza barona G. von Hertlinga – jak reagować na rosnący głód ludności cywilnej. Domagał się natomiast zwiększenia dyscypliny wobec Niemców bojkotujących służbę wojskową.
16 sierpnia
- Skoncentrowanie oddziałów polskich na Syberii w Bogurusławiu. Ich organizacja opierała się na wzorach II Brygady Legionów. Dowództwo rozporządzało 23 oficeram i 70 legionistami II Brygady. Umundurowanie i broń dostarczyli Czesi.
17 sierpnia
Epidemia hiszpanki (nieznanego wirusa grypy), pochodzącego z Hiszpanii, powodowała, według informacji księżnej Marii Lubomirskiej, spadek obecności warszawian i mieszkańców innych miast Królestwa Polskiego, na poczcie, w tramwajach, kościołach. Złe warunki odżywiania, ogólna pauperyzacja ludności sprzyjały rozszerzaniu się epidemii. ( Pamiętnik Księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914-1918, Poznań1997, s. 661-662)
18 sierpnia
- Większością jednego głosu, po burzliwej dyskusji, Komisja Sejmowa Rady Stanu postanowiła, że kobiety nie wezmą udziału w przyszłych wyborach sejmowych.
-Nowe zwycięstwo wojsk alianckich na Zachodzie, pod wodzą Marszałka Focha. 10 armia gen. Magina wyparła armię niemiecką na odcinku Soissons - Noyon.
- Zlot Sokolstwa Polskiego w Poznaniu.
Jest to pierwszy zlot od czasu wojny. Sokolstwo przystąpiło do organizowania powiatów i obudzenia czujności wśród druhów.
- W Krakowie otwarto II wystawę Ekspresjonistów Polskich z prezentacją prac grupy formistów ( Zbigniewa Pronaszki, Leona Chwistka, a także Stanisława Ignacego Witkiewicza).
20 sierpnia
-Powrócił z Berlina książę Janusz Radziwiłł, który rozmawiał z cesarzem, kanclerzem Hertlingiem i innymi niemieckim dygnitarzami na temat kształtu terytorialnego państwa polskiego. Jako warunek rozmów strona niemiecka narzuciła rezygnację z Poznańskiego i skierowanie aspiracji terytorialnych na Wschód, gdzie znajdowały się latyfundia polskiej arystokracji. Część jej przedstawicieli, dostrzegając niebezpieczeństwo bolszewickie, gotowa była na współpracę polsko- niemiecką dyktowaną w Berlinie. Krytykując stanowisko Radziwiłła i męża, księżna Lubomirska zapisała: „ to jest konieczność straszna, pierwszy rząd polski jakby sankcjonował bezprawie, pierwszy rząd polski porzuca smutnemu ich losowi najzacniejszych swoich synów i tak niemal ich zdradza. To niemożliwe! Wszak są na niebie znaki, że kruszy się pruska potęga. Zdzisia o tym upewniam z głębi instynktu i przekonania.” ( Pamiętnik Księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej, cit. s, 663)
22 sierpnia
Wielu młodych mężczyzn na Górnym Śląsku ukryło się w lasach, aby uniknąć kolejnego poboru do armii niemieckiej.
24 sierpnia.
-Powstanie wojskowego oddziału polskiego na Kubaniu. Dowódcy oddziału podpisują umowę z gen. Aleksiejewem – dowódcą antybolszewickiej armii ochotniczej i początkowo wchodzą w jej etat, jako oddzielny polski przy armii ochotniczej. Dowódcą oddziału został płk . F. Zieliński, oficer II Brygady Legionów Polskich, a następnie 4 Dywizji Strzelców Polskich przy II Korpusie Wojska Polskiego na Wschodzie. Szefostwo sztabu polskiego oddziału objęli: ppłk Thomme, por. Korczyński, mjr Wyspiański i rtm K. Plisowski.
- 26-27 sierpnia
W Piotrkowie obradował III sejm delegatów organizacji nauczycielskich: utworzono Związek Polskich Towarzystw Nauczycielskich pod przewodnictwem Jana Kasprowicza. Związek, mimo wojennej pauperyzacji nauczycieli, aktywnie angażował ich do proniepodległościowego wychowania dzieci i młodzieży
- Zakończenie działań bojowych 1 Pułku Strzelców Polskich we Francji. Pułk zluzowany zostaje do obozu w Saint Tanche dla reorganizacji w dywizję przez połączenie z 2, 3 i 9 pułków Strzelców Polskich, sformowanych w tym czasie i wyszkolonych w obozie. Dywizja przydzielona zostaje do armii francuskiej walczącej w Szampanii.
- Ofensywa 1 armii angielskiej pod Arras. Niemcy cofają się w kierunku Cambrai. Jest to nowy etap uderzeń armii alianckich na pozycje niemieckie pod wodzą marszałka Focha
27 sierpnia
- Niemcy podpisały z Rosją bolszewicką nowy traktat pokojowy, rezygnując formalnie z praw do Estonii i Łotwy. Niemieckie oddziały miały wycofać się z Zagłębia Donieckiego i regionu czarnomorskiego po podpisaniu przez rząd sowiecki formalnego układu pokojowego z Ukrainą, zawieszającego uprzednie zawieszenie ognia. Rząd sowiecki zobowiązał się wypłacić Niemcom reparację w wysokości 6 mld marek.
28 sierpnia
-Wielki Sejm Wychodźstwa Polskiego w Stanach Zjednoczonych w Detroit, w obecności Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego – głównych mówców na Sejmie. Obrady trwały 5 dni, Sejm uchwalił wotum zaufania Wydziałowi Narodowemu Polskiemu. W przyjętej 30 sierpnia 1918 rezolucji czytamy: „Polska pragnie wolności i mieć ją musi. Polska pragnie wolności nie tylko dla siebie, ale dla wszystkich uciśnionych narodów...dla siostrzycy Litwy, z którą żyć będzie w miłości i zgodzie. Polska...zapewni wszystkim obywatelom państwa polskiego bez względu na pochodzenie, na wiarę i poglądy polityczne zupełną wobec prawa równość.” ( M.M. Drozdowski, O niepodległą i demokratyczną Rzeczpospolitą. Z dziejów aktywności artystycznej i obywatelskiej Ignacego Jana Paderewskiego, Kraków-Warszawa 2018, s. 183)
29 sierpnia
-Dekret Rady Komisarzy Ludowych RSFRR o anulowaniu traktatów zawartych przez rząd byłego Cesarstwa Rosyjskiego z rządami Cesarstwa Niemieckiego i Austriacko-Węgierskiego zawierający punkt o anulowaniu traktatów o rozbiorze Polski . W Art. 3 dekretu czytamy: „ Wszystkie układy i akty zawarte przez rząd b. Cesarstwa Rosyjskiego z rządami Królestwa Pruskiego i Cesarstwa Austro-Węgierskiego, dotyczące rozbiorów Polski, zostają ze względu na ich sprzeczność z zasadą samookreślenia narodów i rewolucyjnym poczuciem prawnym narodu rosyjskiego, który uznał niezaprzeczalne prawo narodu polskiego do niepodległości i jedności, zniesione niniejszym w sposób nieodwołany.” (Powstanie II Rzeczypospolitej, Wybór dokumentów 1866-1925, Wybór dokumentów 1866-1925, Warszawa 1981, s. 413-414)
30 sierpnia 1918 r.
-Stolica Apostolska, przygotowując Kościół polski do powstania niepodległego państwa, powołała nowych polskich biskupów: ks. infułata dr Henryka Przeździeckiego na biskupa diecezji podlaskiej, ks. kanonika dr Stanisława Galla na sufragana arcybiskupa warszawskiego, ks. kanonika Bolesława Twardowskiego na sufragana diecezji lwowskiej, ks. Wojciecha Owczarka na sufragana diecezji włocławskiej, ks. Władysława Krynickiego na sufragana diecezji płockiej, ks. Adolfa Szelążka na sufragana diecezji płockiej, ks. Pawła Kubickiego na sufragana diecezji sandomierskie, ks. Romualda Jałbrzykowskiego na sufragana diecezji sejneńskiej. Biskupem diecezji ryskiej został ks. kanonik Edward hr. Orourke, biskupem diecezji lubelskiej z ks. kanonik Marian Fulman, a biskupem diecezji kamienieckiej ks. Piotr Mańkowski. ( Wiadomości Archidiecezyalne Warszawskie, nr 7-8, lipiec-sierpień 1918, s. 355)
-Minister spraw zagranicznych Brazylii Nilo Pecancha uznaje narodowość polską i pozwala Centralnemu Komitetowi Polaków w Brazylii wydawać zaświadczenia o narodowości polskiej, organizować zaciąg do wojska polskiego, upoważniając prezesa K. Warchałowskiego do występowania oficjalnego w sprawach polskich.
- Dora Kapłan - członkini partii socjalistów-rewolucjonistów, poważnie zraniła Włodzimierza Iljicza Lenina. Była to zemsta za hańbiące ustępstwa wobec Niemiec i rezygnację z ideałów rewolucyjnego socjalizmu dla zabezpieczenia monopolu władzy partii bolszewickiej.
31 sierpnia
Gen Ludendorff sugeruje niemieckim władzom politycznym najrychlejsze załatwienie sprawy polskiej. Żąda od Rady Regencyjnej podporządkowanie się Niemcom na podstawie dobrowolnego sojuszu, aby sprawa Polski przy rokowaniach pokojowych stanowiła przedmiot porozumienia wyłącznie polsko- niemieckiego.
1918, lipiec - sierpień
W świetle badań druha Wacława Błażejewskiego lato 1918 r. należało do złotego okresu rozwoju harcerstwa polskiego na wszystkich ziemiach Polski, ciągle rozczłonkowanych przez zaborców. W Królestwie Polskim, mimo nakazu władz okupacyjnych, wydanego ks. Janowi Pawłowi Mauersbergowi – rozwiązania drużyn harcerskich, liczba drużyn rosła dzięki Inspektoratowi Harcerskiemu przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego kolejnych gabinetów Rady Regencyjnej, kierowanemu przez Tadeusza Strumiłło i Marię Wocalewską . Organizując kurs instruktorski w Staszewie, Inspektorat korzystał z dużej pomocy nauczycieli-opiekunów szkolnych drużyn harcerskich.
Na terenie Wileńszczyzny działająca w konspiracji Polska Organizacją Wojskowa, w ramach Polskiej Samoobrony, zorganizowała dwa plutony harcerskie, które po zajęciu Wilna w styczniu 1919 r. przez bolszewików z narażeniem życia broniły praw Polski do Ziemi Wileńskiej.
Na terenie Wielkopolski policja niemiecka starała się bezskutecznie podporządkować polskie drużyny skautowe niemieckiemu związkowi przysposobienia wojskowego. 14 maja 1918 r, organizacja polskich skautów została formalnie rozwiązana. Starsi instruktorzy zostali wzięci do armii niemieckiej. Wielu z nich starało się z niej zdezerterować i pod zmienionym nazwiskiem dziać w konspiracyjnej POW.
Przed represjami bolszewickimi, korzystając ze swobód rewolucji marcowej 1917 r. – harcerstwo rozwijało się bardzo dynamicznie zarówno na Ukrainie jak i w Rosji. W początkach 1918 r. polskie harcerstwo w Rosji skupiało około 10 tysięcy druhów. Na Ukrainie szczególny wpływ na harcerstwo wywierała POW, organizując dla starszych druhów tajne kursy wojskowe. Po bitwie kaniowskiej w maju 1918 r. harcerze ułatwiali jeńcom polskim ucieczkę z niewoli niemieckiej i otaczali ich opieką, ukrywając ich przed represjami okupantów.
Sam hufiec piotrogrodzki – przed brutalną likwidacją przez bolszewików 15 listopada 1918 r. – liczył 800 druhów. Latem uległ likwidacji także silny hufiec moskiewski. Drużyny harcerskie funkcjonowały w Omsku i na dalekiej Syberii.
Na terenie okupacji austriackiej warunki pracy harcerskiej były najbardziej korzystne. Część instruktorów harcerskich działała w ramach ruchu legionowego, część związanych z Sokołem była wierna ruchowi narodowo-demokratycznemu. Związani z ruchem legionowym działali na rzecz szybkiego zjednoczenia ruchu harcerskiego w ramach jednolitej organizacji ZHP. (zob. Wacław Błażejewski , Z dziejów harcerstwa polskiego ( 1910-1939),
Warszawa 1985, s. 109-126)
-Ideową atmosferę harcerstwa tego okresu oddaje piosenka harcerska „Podnóża moich gór”, napisana i skomponowana przez Olgę Małkowską - żonę Andrzeja, która była wielkim autorytetem moralnym dla wszystkich harcerzy polskich, utrwalonym w twórczości honorowej harcerki, niedawno zmarłej Basi Wachowicz.
„...Choć smutków tyle w krąg
I prób nieznany kres,
Nie wolno łamać rąk
Ni próżnych ronić łez
Lecz śmiało w górę znieść skroń
I wierzyć, że mroków tych cień
Słoneczną kryje gdzieś toń
I wielki jasny dzień.”
( Ojców naszych śpiew pieśni patriotyczne.
Wybór i opracowanie Marzenna Straszewicz, Komorów, s. 1992 nr 185)
