Nadzór nad przeprawą przez Narew był podstawową funkcją osady w tym miejscu od zawsze. Potwierdza to, m. in. wybudowanie przez Rosjan – na przełomie XIX i XX w. - twierdzy, której duże fragmenty przetrwały do naszych czasów. Nie przetrwał zamek, o którym wiadomo, że był, ale nie ustalono nawet, gdzie się znajdował. Autorzy wydawanego na przełomie XIX i XX w. Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, (t. IX, Warszawa 1888, s. 851 i 852.), napisali m. in.: „Wedle tradycji Bona zamek tutejszy odbudowała i w nim niekiedy przebywała”. (…) „W 1526 r. Anna, ks. mazowiecka, wydała w Warszawie przywilej na most, potwierdzony w 1566 r. przez Zygmunta”.
Janusz Starszy w 1378 r. lokował miasto na prawie chełmińskim. Od XV w. stolica powiatu i ziemi różańskiej. Miejsce obrad sejmików ziemi różańskiej. W 1581 r. ustanowiono w Różanie skład soli dla północnego Mazowsza; działały wówczas w mieście cechy: tkaczy, sukienników, krawców, kuśnierzy, szewców, bractwo rolnicze. Kupcy prowadzili handel, głównie zbożem i płodami leśnymi.
W 1471 r. na zjeździe rodzinnym książąt mazowieckich w Zakroczymiu doszło do podziału schedy po księciu Bolesławie IV. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich - najmłodszemu synowi zmarłego, Januszowi II (1454/1455 – 1495) „w podziale przypadła ziemia ciechanowska (z Ciechanowem i Przasnyszem), różańska (z Makowem i Różanem), łomżyńska (z Łomżą, Ostrołęką, Kolnem Nowogrodem i Zambrowem)”.
Z zachowanych przekazów wynika, że w Różanie książęta mazowieccy nie mieli swojej siedziby. Taki obiekt znajdował się natomiast w pobliskim Makowie Mazowieckim. Jędrzej Święcicki twierdzi, że w Makowie znajdował się zamek, w którym ukryła się księżna Anna (z domu Radziwiłłówna), oblegana tam przez gromadę buntowników.
Różan jest pięknie położony nad Narwią, ale niczym szczególnie się nie wyróżnia. Jak większość miast mazowieckich, nie ma kolejowego połączenia ze światem, chociaż linia kolejowa z Tłuszcza do Ostrołęki przebiega w odległości zaledwie 12 km od miasta. Wyróżnikiem jest natomiast jedyne w Polsce Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (KSOP Różan). Decyzję o lokalizacji „KSOP Różan” wydano 1 września 1960 r. Składowisko zlokalizowane zostało w porosyjskim forcie nr 3, twierdzy „Różan”. Składnicę oddano do użytku w 1961 r. Fort został znacznie przekształcony w części podziemnej gdzie przechowywane są odpady. Zniwelowano część rowów fortecznych, gdzie także składowane są odpady zalewane betonem. Składowisko ma funkcjonować do lat 2038–2040, pod warunkiem, że powstanie lepsze w innym miejscu.
Twierdza „Różan” wchodziła w skład rosyjskiej linii obronnej na osi Wisły i Narwi (Dęblin – Warszawa – Zegrze - Modlin – Pułtusk – Różan – Ostrołęka – Łomża – Osowiec). „Różan” składał się z trzech betonowych fortów oraz ziemnych redut, nazywanych fortem IV. Umocnienia rozpoczęto budować w 1902 r. i kontynuowano do 1910 r. Gdy 1 sierpnia 1914 r. rozpoczęły się działania wojenne, twierdza była przygotowana do obrony, do której doszło dopiero 22 lipca 1915 r. W związku z faktem, iż w nocy z 23 na 24 lipca 1915 r. Niemcy sforsowali Narew, co groziło okrążeniem „Różana”, Rosjanie opuścili twierdzę.
W tym okresie wojska rosyjskie ulegały coraz większej degradacji militarnej, w wyniku czego latem 1915 r. (przełom lipca i sierpnia), Niemcy zdobyli lub zajęli potężną twierdzę „Modlin”, ważną twierdzę „Warszawa”, twierdze wzdłuż Narwi w tym „Różan” (24 lipca 1915 r.), a następnie potężną twierdzę „Brześć”. Bodajże jedyną twierdzą, gdzie Rosjanie stawiali dzielny opór, była twierdza „Osowiec”. Obrona, z różnym natężeniem, trwała tam od stycznia do sierpnia 1915 r.
We wrześniu 1939 r., podobnie jak w czasie I wojny światowej, Różan odgrywał ważną rolę w obronie przepraw przez Narew. W dniach 4–6 września 1939 r. w okolicy miasta doszło do walk pomiędzy polskimi żołnierzami 115 pułku piechoty a niemieckimi wojskami należącymi do 3 Armii. Z tym okresem związany jest polski bunkier na forcie I oraz pomnik na rynku w Różanie.
Obecnie (2023 r.) na terenie miasta Różan dostępny jest do zwiedzania fort I (docelowo fort będzie siedzibą muzeum garnizonu w Różanie, a także powiatu makowskiego) oraz fort IV. W forcie III znajduje się składnica odpadów radioaktywnych, a fort II jest własnością prywatnej firmy.
Na drugim brzegu Narwi rozpościera się Puszcza Biała, powoli, ale nieubłaganie zasiedlana, głównie przez warszawiaków, którzy budują tu swoje „dacze”, a także całoroczne domy. Do osiedlania się w tej okolicy zachęca nie tylko piękna przyroda, ale także fakt, iż przez puszczę (lub jej skrajem) przechodzi linia kolejowa Wyszków – Ostrołęka, a także trasa szybkiego ruchu Warszawa-Białystok (E67). Do stolicy jest zaledwie ok. 80 kilometrów.
