Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Nie mamy już demokracji...

31-05-2023 21:26 | Autor: Maciej Petruczenko
Wanda Traczyk-Stawska, uczestniczka Powstania Warszawskiego, o sytuacji w Polsce.

MACIEJ PETRUCZENKO: W 1944 stanęła pani w Warszawie do walki z okupantem, narażając życie i zdrowie, by w końcu trafić do niemieckiej niewoli, a po powrocie do kraju, stanąć do jego odbudowy. Jak dziś wygląda nasz kraj z pani punktu widzenia?

WANDA TRACZYK-STAWSKA: Uważam, że sytuacja w Polsce jest bardzo niedobra, bo nie mamy już demokracji. Władze państwowe robią wszystko, żeby ubezwłasnowolnić społeczeństwo. A jeśli chcemy, by demokracja u nas powróciła, musimy, dla dobra kraju, wszyscy stanąć do wyborów. I niech każdy dobrze przemyśli, na kogo zagłosować. Wprost wierzyć mi się nie chce w to, co dziś się w Polsce dzieje.

No cóż, demokrację zastępuje w błyskawicznym tempie autokracja...

Dla Polaków to ciężki czas. Bogu dzięki, że przynajmniej są jeszcze wolne sądy. Ale sami jesteśmy sobie winni, bo wybraliśmy nieodpowiednich ludzi do sprawowania władzy. Samiśmy sobie ten los zgotowali. Dobrze więc, że są jeszcze wśród nas tacy, co stawiają autorytaryzmowi twardy opór. Dlatego 4 czerwca trzeba koniecznie wziąć udział w marszu protestacyjnym w Warszawie i pokazać, jak społeczeństwo może zawalczyć o swoje prawa bez użycia siły. Czyli jeszcze raz stanąć do walki o wolność i demokrację. Wciąż jeszcze mamy Konstytucję i to jest nasza broń. Mamy prawo, by się gromadzić i naradzać.

Takie prawo mają również osoby niepełnosprawne, których ostatnio znowu nie wpuszczono w Sejmie na obrady w ich własnej sprawie...

Ano właśnie! To takie niesprawiedliwe w kraju, który już tylko mieni się demokracją. Konstytucja gwarantuje niepełnosprawnym odpowiednie prawa i opiekę, ale władze z tym się zupełnie nie liczą. A przecież należy zapewnić tym ludziom chociaż minimalne warunki godnego życia i rehabilitacji, która często przynosi zbawienne skutki, jak to widać chociażby na przykładzie Janiny Ochojskiej. Jej akurat rehabilitacja pozwoliła dojść do takiego stanu zdrowia, że Janina sama może pomagać ludziom.

Czy przepchnięta przez Sejm „lex Tusk”, czyli niby-ustawa o powołaniu komisji do badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Polski w latach 2007-2022, nie jest już jakimś nawrotem do czasów stalinowskich, skoro ten akt pozwoli na osądzanie obywateli bez faktycznego prawa do merytorycznego odwołania się od powziętej decyzji administracyjnej? Ma to być furtka do odbierania ludziom źle widzianym przez władze praw publicznych...

Tak, to już może być porównane z czasami stalinowskimi. Z tym, że wtedy niemiłych władzy obywateli bito na śmierć, a teraz tych, którzy mają zdanie inne niż PiS, karci się innymi sposobami, do których, niestety, należy również brutalne pałowanie demonstrantów, otaczanie przez kordony policji, obezwładnianie gazem dymnym. Koszmar!

Rodzą się coraz większe obawy, że obecna władza wyprowadzi nas z Unii Europejskiej, do której akces postawił przecież Polskę na nogi...

To są bardzo niebezpieczne tendencje, ale mam nadzieję, że uda się w porę temu przeciwstawić. Podoba mi się akcja Roberta Hojdy z Fundacji Kongresu Obywatelskich Ruchów Demokratycznych. Hojda jeździ od miasta do miasta i przedstawia ludziom wartości konstytucyjne, przypominając między innymi, że są zapisy w Konstytucji, które nie pozwalają robić krzywdy protestującym. A gdy taka krzywda się dzieje, ja zawsze się wzruszam, bo dobrze mam w pamięci sytuację, gdy zaproszono ludzi w okolicę placu Napoleona, a potem zamknięto ten plac i zaczęto wszystkich, również kobiety, bić bezlitośnie.

Mając doświadczenia powstańcze, chciałabym jedną ważną rzecz powiedzieć polskim kobietom. Gdy my stanęłyśmy do Powstania, generałowie pytali z przekąsem: po co nam tyle bab? A potem okazało się, że jesteśmy po prostu niezbędne. Nasza służba zdrowia ocaliła mnóstwo osób mimo tragicznych warunków, w jakich pracowała. Dziewczyny zachowywały się wspaniale i nierzadko, nim zajęły się powstańcami, ratowały życie ciężko rannych Niemców, wyjaśniając, że ciężko ranny Niemiec to już nie wróg i trzeba go ratować, jak ratuje się każdego człowieka. To moje bodaj najpiękniejsze wspomnienie z Powstania. Ludzka postawa zawsze jest rzeczą ważną. A generałowie w Powstaniu przekonali się na koniec, że te tak początkowo lekceważone baby okazały się bardzo przydatne i idąc do niewoli, miały takie same prawa jak chłopaki.

Wiem, że jeszcze przed Powstaniem, jako członkinie Szarych Szeregów, a potem Armii Krajowej, brałyście udział w akcji specjalnej pomagania ludności żydowskiej...

W warunkach, do jakich doprowadził niemiecki okupant, robiliśmy w tym zakresie, co było w naszej mocy. Ja osobiście uczestniczyłam w prowadzonej już od 1943 roku akcji „N”, polegającej na tym, że sprzedawczykom wydającym Żydów Niemcom wręczało się warunkowe wyroki śmierci, zaznaczając, że jeśli będą kontynuować ten proceder, zostaną rozstrzelani. Egzekucja była wtedy jedynym wyjściem, bo ani naszych sądów, ani naszych więzień nie było.

Oczywiście, jeśli chodzi o ratowanie Żydów, wspominam szlachetne działania Armii Krajowej, ale trudno ukryć, że byli też wówczas narodowcy, którzy w mordowaniu Żydów pomagali. I mamy do dzisiaj narodowców zachowujących się nieprzyzwoicie. Sama się zastanawiam, jak władze mogą tolerować takie zachowania, jak np. publiczne palenie kukły Żyda czy też hajlowanie i za to nie karzą. Mało tego, narodowcom daje się na dodatek pieniądze na ich działalność! Oburza mnie, gdy 11 listopada oni idą ulicami Warszawy i wyrażają pogardę dla innych, krzycząc: śmierć wrogom ojczyzny! Dla nas przed wojną 11 Listopada, po 123 latach zaborów, to było radosne święto niepodległości, na które czekało się, jak się czeka co roku z radością na Wigilię, a oni przekształcają je w zadymę.

Ranna w Powstaniu trafiła pani ostatecznie do obozów jenieckich w Lamsdorf (Łambinowice), Zeitheim, Altenburgu, Oberlangen, doczekawszy w kwietniu 1945 wyzwolenia przez żołnierzy generała Maczka...

W tym ostatnim obozie maczkowcy zrobili wypad i nas 1729 dziewczyn wraz z ośmiorgiem niemowląt uwolnili. Na tym się moje wojenne przygody nie skończyły, bo z Niemiec pojechałam do Włoch, a potem do Nazaretu w Palestynie (SMO), do założonej przez gen. Andersa szkoły młodszych ochotniczek. Byłam tam przez dwa lata. Jeśli chodzi o żołnierzy od Maczka, to pamiętam jak oni płakali, bo wobec zmian politycznych w Polsce nie mieli dokąd wracać. Ja jednak razem z innymi dziewczynami zdecydowałam się wrócić do Polski. Uważałyśmy bowiem, że jako uczestniczki Powstania powinnyśmy odbudowywać kraj.

Co stało się dla pani największą nagrodą za powstańczy trud?

Po tych wszystkich nieszczęściach wojennych najbardziej cieszyłam się ze złotego medalu olimpijskiego, zdobytego przez mojego siostrzeńca Jacka Wszołę w skoku wzwyż na igrzyskach 1976 w Montrealu. Sport to jest szlachetna walka w odróżnieniu od wojny. Życzę więc wszystkim żeby

ich życie było jak olimpiada grecka – piękne i sprawiedliwe. A w szczególności, żeby polskie szkoły utrzymywały właściwy profil i mając za sobą wiele lat pracy pedagogicznej, powiem ministrowi Czarnkowi, że nauczyciel to zawsze musi być człowiek wolny. I tak ma prowadzić lekcje, jak mu dyktują rozum i serce. Na koniec zaś chciałabym polecić wszystkim żołnierzom-weteranom Dom Opieki Społecznej Kombatant przy ul. Sterniczej w Warszawie, w którym właśnie rozmawiamy. To naprawdę wspaniała placówka!

 

WANDA TRACZYK-STAWSKA, urodzona w 1927 w Warszawie. Z zawodu – psycholog, nauczycielka. Podczas II wojny światowej członkini Szarych Szeregów i żołnierz Armii Krajowej. W Powstaniu Warszawskim brała udział pod pseudonimami „Pączek ” i „Atma” w randze strzelca i łączniczki. Obecnie – przewodnicząca Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy.

W 2018 poparła protest osób niepełnosprawnych w Sejmie, a w 2020 – protest przeciwko zaostrzeniu przepisów aborcyjnych. Jej szwagrem jest znany trener lekkoatletyczny Roman Wszoła, a siostrzeńcem jego syn Jacek Wszoła, w 1976 mistrz, a w 1980 wicemistrz olimpijski i rekordzista świata w skoku wzwyż.

Wróć