Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Samorząd miejski Warszawy – historia (część II)

15-05-2024 21:30 | Autor: Prof. dr hab. Marian Marek Drozdowski
.

Rada Miejska 23 II 1919 - 14 VII 1927

W dniu 23 lutego 1919 r. odbyły się wybory do pierwszej , demokratycznej Rady Miasta st. Warszawy, przy skromnej frekwencji 41,1 % uprawnionych. Lista Narodowego Komitetu Wyborczego zdobyła 46,9 % głosów, PPS 17,6 %. Dla potrzeb Polskiej Delegacji Pokojowej, pod kierownictwem Prezydenta Drzewieckiego opracowano listę polskich strat wojennych w Warszawie, które oszacowano na 17 586 000 marek.

Stolica pod prezydencją Drzewieckiego musiało bardzo szybko przygotować lokale dla urzędów państwowych, korpusu dyplomatycznego, dynamicznie rozbudowywanego garnizonu wojskowego i szkolnictwa publicznego. Warszawa była stolicą kraju walczącego o granice z wojskami ukraińskimi. czeskimi, bolszewickimi i niemieckimi. Miejscem organizacji warszawskich ochotników na front ukraiński, antybolszewicki i antyniemiecki. Od 17 kwietnia 1919 działał w Warszawie Obywatelski Komitet Powitania Armii Gen Józefa Hallera, liczącej łącznie 67,6 tys. żołnierzy, w tym 1402 oficerów francuskich z bogatym doświadczeniem wojennym.

27 kwietnia Drzewiecki zorganizował uroczysty raut na powitanie gen. Józefa Hallera.

Drzewiecki i Ignacy Baliński – Prezes Rady Stołecznej w dniach 8-7 maja 1919 r uczestniczyli w uroczystej inauguracji Uniwersytetu Poznańskiego.

11sierpnia Magistrat witał Amerykańską Misję Pomocy na czele z Herbertem Hooverem, korzystając później z realnej pomocy dla biedniej ludności Warszawy, szczególnie dzieci w zakresie żywności i opieki sanitarnej. 14 sierpnia Magistrat zorganizował na Polu Mokotowskim przemarsz 30 tys. bosych dzieci warszawskich przed obliczem Hoovera z podzięką za pomoc. Takiej „defilady” nie widziała Europa w 1919 roku.

11 października 1919 r. delegacja miasta Warszawy na czele z Prezydentem Warszawy Drzewieckim udała się do Wilna na uroczystość otwarcia Uniwersytety Wileńskiego. Po tej wizycie z Warszawy dotarło do Wilna kilkadziesiąt wagonów z żywnością.

Po uroczystościach w Toruniu i Pucku Drzewiecki zorganizował 15 lutego1920 r powitanie Bałtyku przez Warszawę.

Czas wojny polsko-bolszewickiej

Wybitną rolę odegrała ludność Warszawy i Rada Stołeczna w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Początkowo radośnie przyjmowała narodziny i funkcjonowanie sojuszu polsko-ukraińskiego, organizując 18 maja 1920 r. powitanie Naczelnego Wodza po zdobyciu Kijowa przez wojska polskie ukraińskie. Później, w czasie porażek i wkroczenia Armii Czerwonej na etniczne ziemie polskie, zorganizowała 4 sierpnia 1920 r. Radę Obrony Stolicy pod przewodnictwem Artura Śliwińskiego. Drzewiecki był jego zastępcą i kierownikiem sekcji finansowej. Rada dbała o porządek bezpieczeństwo żywnościowe i sanitarne w mieście przyfrontowym, jakim była Warszawa latem 1920. Pomagała w organizacji ochotniczych oddziałów dla Frontu Północnego, którym dowodził gen Józef Haller i w budowie umocnień wojskowych. Po zwycięskiej Bitwie Warszawskiej Rada Stołeczna i Prezydent Warszawy energicznie organizowali pomoc dla rodaków Górnego Śląska w akcji plebiscytowej i dla uczestników II i III Powstania Śląskiego. Na wniosek Drzewieckiego pracownicy miejscy dziesiątą część swych uposażeń przeznaczyli na tę pomoc. Dymisja Piotra Drzewieckiego z funkcji Prezydenta Warszawy 24 listopada 1921 roku zamknęła ważny etap rozwoju demokratycznego samorządu Warszawy w atmosferze ostrych konfliktów politycznych po dymisji 13 września 1921 gabinetu Wincentego Witosa.

Prezydent miasta Stanisław Nowodworski (od 28 XI 1921 do 2 XII 1922 r.) był wybitnym prawnikiem warszawskim od 1903, członkiem Komitetu Obywatelskiego Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej organizował sądownictwo polskie i Straż Obywatelską.Wybrany do I Rady Miejskiej był w latach 1917-1918 aresztowany i internowany przez Niemców jako sekretarz Międzypartyjnego Koła Politycznego. Jako Radny II Rady Miejskiej, wytrawny mówca, został sędzią Sądu Apelacyjnego. Z trudem mógł kontynuować działalność swego poprzednika w okresie szalejącej inflacji. Budżet miasta był w tym czasie oparty przede wszystkim na dotacjach rządowych. Na własną prośbę zrzekł się tej funkcji, zostając ministrem sprawiedliwości, następnie zaś sędzią Najwyższego Trybunału Administracyjnego, senatorem i prezesem Senackiego Klubu Chrześcijańskiej Demokracji oraz sędzią Sądu Najwyższego i członkiem Trybunału Kompetencyjnego. Zmarł 28 IX 1931.

Następcą Nowodworskiego na stanowisku prezydenta Warszawy od 7 XII 1921 do 6 VII 1927 roku był Władysław Jabłoński, architekt po studiach w Petersburgi i Wiedniu, pracownik Zarządu Miejskiego Warszawy, m. in. naczelnik wydziału technicznego, w 1918 r. współzałożyciel oraz członek Zarządu Związku Zawodowego Pracowników Miejskich i naczelny inżynier Warszawy. Pomagał mu przybyły z Lublina w 1924 r. inż. Zygmunt Słomiński – wybitny znawca gospodarki komunalnej. Jabłoński był w 1916 współorganizatorem Warszawskiego Koła Architektów, zasłużył się opracowaniem pierwszego projektu regulacji miasta. Był on aktywnym działaczem Stowarzyszenia Techników Polskich , wykładowcą na wyższych kursach administracyjnych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Szkoły im. Hipolita Wawelberga.

Miasto zaczyna się rozwijać...

Liczba ludności Warszawy w latach 1922-1927 wzrosła z 944,7 tys. w 1921 r. do 956,1 w 1927. W składzie zawodowym ludności stolicy, w świetle spisu powszechnego, dominowali zatrudnieni w przemyśle i rzemiośle (31,2 %), w handlu i ubezpieczeniach (19,0 %), w służbie publicznej (16, 3 %), w służbie domowej (8,0 %), w komunikacji i transporcie (7,2). Po reformach walutowo-gospodarczych premiera Władysława Grabskiego (1924-1925) oraz ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego (1926-1927) wzrósł w Warszawie odsetek zatrudnionych w przemyśle i rzemiośle do ca 40 % i w służbie publicznej do ca 17 %. W składzie społecznym odsetek ludności robotniczej przekroczył w 1927 r. 50, a pracowników umysłowych 18 procent.

Według statystyki Inspekcji Pracy liczba zakładów przemysłowych w Warszawie wzrosła w latach 1921-1927 z 1553 do 2101, a zatrudnionych w nich robotników z 45 693 do 63 636. Zarząd Miejski Warszawy, na polecenie prezydenta Władysława Jabłońskiego w 1926 roku przeprowadził spis warsztatów rzemieślniczych i drobnoprzemysłowych (zatrudniających mniej niż 5 pracowników). W spisie zarejestrowano 16 611 czynnych warsztatów rzemieślniczych. W 54,5 % były to osoby wyznania mojżeszowego, w 45,5 % wyznania chrześcijańskiego.

W czasie prezydentury Nowodworskiego, a przede wszystkim Jabłońskiego, w latach 1922-1927 poważnie wzrósł w Warszawie ruch budowlany. Liczba ukończonych budynków wzrosła z 71 do 485, a liczba mieszkań z 197 do 2481. Wzrastały takie dzielnice, jak Ochota, Mokotów, Żoliborz, Saska Kępa, Grochów.

Poważne osiągnięcia odnotowano, w traktowanym okresie, w dziedzinie szkolnictwa publicznego. Liczba szkół publicznych wzrosła ze 135 do 167, a liczba uczniów z 56 410 do 74 745.

W gospodarce komunalnej lat 1921-1927 wśród sukcesów komunalnych wymieć należy:

1. Uporządkowanie gospodarki pieniężnej miasta do 1 czerwca 1927 r;

2. Zatwierdzenie wstępnego planu zabudowy Ujazdowa, Ochoty, Mokotowa, Żoliborza;

3. Polonizacja wyglądu centrum miasta przez zburzenie dzwonnicy przycerkiewnej i soboru prawosławnego na pl. Saskim i cerkwi garnizonowej na pl. Na Rozdrożu;

4. Odbudowa Mostu Poniatowskiego, zwiększenie ulepszonej nawierzchni ulicznej o 428 tys. metrów kwadratowych;

5. Przejęcie przez miasto Gazowni Warszawskiej i zwiększenie sieci gazowej do 100 km, powołanie Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji z własnym zarządem i statutem, podniesienie produkcji energii Elektrowni Warszawskiej z 22 do 100 mln kWh;

6. Ustabilizowanie finansowe większości przedsiębiorstw miejskich;

7. Założenie przez Kasę Chorych m. st. Warszawy oddziałów szpitali przy ul. Puławskiej, Żytniej, Mławskiej i na Pradze. Ubezpieczalnia Społeczna woj. warszawskiego wystawiła nowoczesny gmach szpitalny przy ul Książęcej i Czernikowskiej.

Mimo rozgrywających się w czasie prezydentury Władysława Jabłońskiego kilku wielkich dramatów; konfrontacji obozu narodowego z wyborcami prof. Gabriela Narutowicza na Prezydenta RP i jego zamordowanie przez fanatyka Eligiusza

Niewiadomskiego, dokonania przez zwolenników Marszałka Józefa Piłsudskiego zamachu stanu w maju 1926 r., reakcji obozu narodowego w postaci powołania Obozu Wielkiej Polski i Komitetu Obrony Polskości Stolicy – udało się opanować kryzys życia publicznego w Polsce dzięki kulturze politycznej m. in. Marszałka Sejmu Macieja Rataja i Marszałka Józefa Piłsudskiego, Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, premierów: gen. Władysława Sikorskiego i Kazimierza Bartla, kardynałów: Aleksandra Kakowskiego i Augusta Hlonda.

Wróć